Lịch sử hình thành, ra đời giải đấu AFC Asian Cup
Cúp bóng đá châu Á (tiếng Anh: AFC Asian Cup) là giải đấu bóng đá giữa các đội tuyển bóng đá nam quốc gia do Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) tổ chức, với chu kỳ bốn năm một lần. Đây là giải bóng đá lớn nhất của châu Á và là giải vô địch bóng đá cấp châu lục lâu đời thứ hai trên thế giới sau Cúp bóng đá Nam Mỹ. Đội vô địch sẽ là nhà vô địch châu Á và từ năm 2015 cũng trở thành đại diện châu Á tham dự Cúp Liên đoàn các châu lục.
 |
AFC Asian Cup là giải đấu danh giá nhất châu Á. |
AFC Asian Cup được tổ chức với chu kỳ bốn năm kể từ lần tổ chức năm 1956 tại Hồng Kông cho đến giải đấu năm 2004 tại Trung Quốc. Tuy nhiên, vì Thế vận hội Mùa hè và Giải vô địch bóng đá châu Âu cũng được lên lịch vào cùng năm nên AFC đã quyết định dời giải vô địch của họ sang một chu kỳ ít đông đúc hơn.
Sau năm 2004, giải tiếp theo được tổ chức vào năm 2007, với sự đồng đăng cai của bốn quốc gia ở Đông Nam Á: Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam. Sau đó, giải đấu tiếp tục được tổ chức theo chu kì bốn năm một lần.
Đến Asian Cup 2019, số đội tham dự giải đã được AFC nâng từ 16 lên thành 24 đội. Một thay đổi nữa là cho phép cầu thủ thứ 4 ra sân khi trận đấu bước vào hiệp phụ. Công nghệ video hỗ trợ trọng tài (VAR) cũng được áp dụng tại kì Asian Cup 2019.
Thể thức thi đấu của AFC Asian Cup
Từ năm 2019, Asian Cup là giải đấu quy tụ 24 đội tuyển mạnh nhất châu lục. Theo kết quả bốc thăm, các đội được chia thành 6 bảng, mỗi bảng 4 đội. Các đội đứng nhất nhì mỗi bảng và 4 đội đứng thứ 3 có thành tích tốt sẽ giành vé vào vòng đấu loại trực tiếp.
Nếu các đội có cùng điểm số thì sẽ xét yếu tố thành tích đối đầu trước, sau đó mới đến hiệu số bàn thắng, số bàn thắng ghi được và nếu các chỉ số bằng nhau sẽ tính điểm fair-play (thẻ vàng được tính 1 điểm, thẻ đỏ trực tiếp và 2 thẻ vàng được tính 3 điểm, 1 thẻ vàng và sau đó lãnh thẻ đỏ trực tiếp được tính 4 điểm).
Tại vòng loại trực tiếp, mỗi đội được phép có 4 quyền thay người khi trận đấu bước vào hiệp phụ. Cũng kể từ Asian Cup 2019, vòng chung kết sẽ không có trận tranh hạng ba dành cho hai đội thua ở bán kết.
Thành tích thi đấu
Hai năm sau khi Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) ra đời vào năm 1954, AFC Asian Cup lần đầu tiên được tổ chức tại Hồng Kông vào năm 1956, khiến giải đấu trở thành giải đấu lâu đời thứ hai trên thế giới chỉ sau xếp giải Copa America.
Giải đấu ban đầu chỉ có 4 đội tham gia thi đấu theo thể thức vòng tròn trong 3 kỳ đầu tiên cho đến năm 1964. Mỗi liên đoàn khu vực tổ chức giải vô địch 2 năm 1 lần với mức độ quan tâm khác nhau.
Thời gian đầu, các đội tuyển quốc gia mạnh không hào hứng với giải mà tập trung chủ yếu cho đấu trường Olympics và Asiad. Tình trạng các đội bỏ dở thi đấu hoặc không tham gia ngay từ vòng loại thường xuyên diễn ra. Điều này cũng giúp Hàn Quốc có hai chức vô địch vào các năm 1956 và 1960.
 |
Qatar là quốc gia gần nhất vô địch AFC Asian Cup |
Sau khi Hồng Kông và Hàn Quốc đăng cai tổ chức hai kỳ đầu tiên, Israel được chọn làm chủ nhà của Cúp bóng đá châu Á 1964. Sử dụng cùng một thể thức của hai phiên bản trước, giải đấu này chỉ có bốn đội và thi đấu trong một nhóm duy nhất để xác định nhà vô địch. Israel cuối cùng đã vô địch giải đấu trước Ấn Độ với ba trận thắng. Tuy nhiên Israel sau này đã bị các quốc gia Tây Á trục xuất và hiện không còn là thành viên của AFC.
Hiện tại, đội bóng thành công nhất trong lịch sử giải đấu AFC Asian Cup chính là Nhật Bản với 4 lần giành chức vô địch vào các năm 1992, 2000, 2004 và 2011. Trong khi đó Iran cũng gây ấn tượng khi đã ba lần vô địch liên tiếp vào các năm 1968, 1972 và 1976.
Cúp bóng đá châu Á thường được thống trị bởi một số ít nền bóng đá hàng đầu châu lục. Ngoài Nhật Bản, Hàn Quốc và Iran, các đội Saudi Arabia, Úc, Qatar, Iraq và Kuwait cũng đã từng vô địch giải đấu.
Giải thưởng
Đã có hai phiên bản Cúp châu Á; chiếc cúp đầu tiên được sử dụng từ năm 1956 đến 2015 và chiếc thứ hai được sử dụng kể từ năm 2019.
Chiếc cúp đầu tiên có dạng một cái bát có đế hình tròn. Nó cao 42 cm và nặng 15 kg. Cho đến giải đấu năm 2000, phần đế màu đen có các bảng khắc tên của mọi quốc gia chiến thắng, cũng như ấn bản đã giành chiến thắng.
 |
Phiên bản đầu tiên của chiếc cúp vô địch AFC Asian Cup |
Chiếc cúp được thiết kế lại, thêm nhiều bạc hơn và giảm phần đế màu đen xuống chỉ còn một lớp mỏng. Căn cứ này không có biển báo và tên của các quốc gia chiến thắng được khắc xung quanh đế.
Trong lễ bốc thăm vòng bảng 2019 vào ngày 4 tháng 5 năm 2018 tại Burj Khalifa ở Dubai, một chiếc cúp hoàn toàn mới do Thomas Lyte chế tạo đã được công bố. Nó cao 78 cm, rộng 42 cm và nặng 15 kg bạc.
Chiếc cúp được mô phỏng theo hoa sen , một loài thực vật thủy sinh quan trọng mang tính biểu tượng của châu Á. Năm cánh hoa sen tượng trưng cho năm tiểu liên đoàn trực thuộc AFC. Tên của các quốc gia chiến thắng được khắc xung quanh đế cúp, có thể tách rời khỏi thân chính của cúp. Chiếc cúp này có một tay cầm ở mỗi bên, không giống như chiếc cúp tiền nhiệm của nó.
Bên cạnh việc nhận cúp, đội vô địch châu Á cũng nhận được phần thưởng tiền mặt 5 triệu USD của AFC. Đội tuyển giành ngôi á quân giành 3 triệu USD trong khi hai đội thua bán kết nhận mỗi đội 1 triệu USD. Các đội tham dự cũng nhận được tiền thưởng dựa theo thành tích thi đấu. Tổng giải thưởng của Asian Cup năm 2019 lên đến gần 15 triệu USD.
Thành tích của bóng đá Việt Nam tại AFC Asian Cup sau năm 1975
Đội tuyển Việt Nam đã hai lần góp mặt ở sân chơi AFC Asian Cup sau năm 1975. Trong kỳ Asian Cup 2007 được tổ chức tại 4 quốc gia Đông Nam Á là Việt Nam, Thái Lan, Malaysia và Indonesia, đội tuyển Việt Nam đã gây ngỡ ngàng khi vượt qua các đối thủ mạnh và tiến vào vòng tứ kết. Đây là thành tích lịch sử của bóng đá Việt Nam trong lần đầu tham dự Asian Cup và đã ghi dấu ấn đặc biệt trong lòng người hâm mộ.
 |
ĐTVN để lại nhiều ấn tượng tại AFC Asian Cup 2019 |
Năm 2019, Đội tuyển Việt Nam tiếp tục tham dự Asian Cup dưới sự dẫn dắt của huấn luyện viên Park Hang Seo. Dù nằm chung bảng với hai nhà cựu vô địch là Iran và Iraq nhưng đội tuyển đã có màn trình diễn đáng khen ngợi. Mặc dù không thể tiến xa hơn vòng tứ kết, nhưng các cầu thủ đã chơi đầy tưng bừng và để lại ấn tượng sâu sắc với tinh thần chiến đấu không ngừng.
