Claudio Gentile: Huyền thoại của nghệ thuật kèm người kiểu Ý

Nhắc tới bóng đá Italia là nhắc tới những chiến thuật phòng ngự trứ danh, với những danh thủ đã trở thành huyền thoại và đưa việc sử dụng “cái thuẫn” trở thành một nghệ thuật để chống lại “cái mâu” đầy hoa mỹ. Người ta nhớ tới catenaccio của Helenio Herrera tại Inter Milan như một thế lực ở châu Âu vào những năm 60 của thế kỉ XX với những cầu thủ đã đi vào huyền thoại như Armando Picchi, Giacinto Facchetti, Tarcisio Burgnich...
Thập niên 80 là thời điểm xuất hiện phát kiến vĩ đại của Arrigo Sacchi về phòng ngự khu vực để rồi sau đó đã trở thành nền tảng của các hệ thống phòng ngự hiện đại với tài năng xuất chúng như Franco Baresi, Paolo Maldini, Fabio Canavaro, Alessandro Nesta... Và bất cứ những người yêu mến Azzurri không thể quên hệ thống phòng ngự zona mista diệu kì, với cách kèm người làm nản lòng mọi đối thủ đã cứu rỗi cả một dân tộc sau chấn động Totonero vào năm 1980 bằng chức vô địch thế giới tại Espana 82. Kỳ tích đó được hiện thực hóa bằng bộ óc thiên tài của “Vị thần ngậm tẩu” Enzo Bearzot và một tập thể vẫn được coi là xuất chúng nhất trong lịch sử bóng đá Italia. Trong đó đội hình “thần thánh” đó có một người đã góp phần quan trọng để tạo nên “lối chơi của người Ý”, trung vệ huyền thoại Claudio Gentile.

Vào những ngày hè tháng Sáu năm 1958 tại đất nước Thụy Điển đang diễn ra giải bóng đá thế giới và dường như cả thế giới đang say mê bàn tán không ngừng nghỉ về một ngôi sao trẻ mới 17 tuổi đến từ bên kia Đại Tây Dương, người đó là Pele. Nhưng trên những đường phố bụi bặm của vùng St. Anthony thuộc ngoại ô thủ đô Tripoli của Libya, những cậu bé với đôi chân trần vẫn mải miết chơi với trái bóng của mình, đa phần chúng không biết đang có một kì World Cup sôi động tại đất nước đầy lạnh giá ở vùng Scandinavi. Claudio Gentile, khi đó mới 5 tuổi, là một trong số những cậu bé đó.

Những “cuộc chiến với quả bóng” bằng đôi chân trần trên những đường phố đầy bụi cát và nóng của đất nước nằm trên sa mạc Sahara luôn cần rất nhiều sự quyết tâm và ý chí từ những cầu thủ nhí dù đó chỉ là một thú vui sau giờ học. Và chính việc chơi bóng từ thuở nhỏ trong một môi trường khắc nghiệt như vậy đã hun đúc cho Gentile một tính cách rắn rỏi, luôn quyết tâm, nỗ lực vượt qua khó khăn và không bao giờ chịu từ bỏ. Như chính Gentile nhớ lại: “Tôi lớn lên ở Libya, bố của tôi đã đưa gia đình tới Tripoli và đó chính là nơi tôi có trải nghiệm với bóng đá đầu tiên; tất nhiên đó là những trải nghiệm ở cấp độ của một đứa trẻ, nhưng chúng mang đến cho tôi một cảm giác hết sức ấn tượng. Nói một cách đơn giản, chúng tôi chơi bóng đá, nhưng luôn chạy với một tinh thần chiến đấu cao nhất; Tôi bé nhỏ, nhưng tôi nhớ vào mọi buổi chiều sau khi từ trường về, chúng tôi đứng trên những con phố, người Italia một bên và người Ả Rập một bên. Sau đó bắt đầu bằng những nụ cười, những sự trao đổi qua loa, và giảm dần theo quỹ đạo của trái bóng. Tôi đã được trở nên cứng rắn trong những trận chiến đó, ở thời điểm đó là chỉ là đá trúng trái bóng mà thôi nhưng nhìn lại tất cả mọi điều ở trên, chúng đã giúp tôi rất nhiều trong sự nghiệp chơi bóng sau này”.

Sau khoảng thời gian tuổi thơ tại đất nước Libya, “Qaddafi” (biệt danh của Gentile) đã trở về quê hương Italia để bắt đầu sự nghiệp cầu thủ chuyên nghiệp. Sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp của Gentile bắt đầu tại CLB Arona ở Serie D vào năm 1971. Từ CLB nhỏ xứ Piemonte, Gentile đến với một CLB của vùng Lombardia là Varese đang thi đấu tại Serie B. Và từ Serie B, Gentile đã lên thẳng Serie A bằng việc quay trở lại gia nhập CLB lớn nhất vùng Piemonte và của cả nước Ý Juventus vào mùa hè năm 1973. Đây là bước ngoặt trong sự nghiệp của chàng trai trẻ mới 20 tuổi Gentile. 

Tuy nhiên để trở thành một huyền thoại không phải điều dễ dàng ngay từ khi bắt đầu. Mặc dù có trận đấu ra mắt chính thức cho Juventus vào ngay những ngày cuối tháng 8 năm 1973 tại Coppa Italia với Ascoli, nhưng để có trận đấu ra mắt tại Serie A với Gentile là rất lâu sau đó. Sự khó khăn là điều mà chính Gentile cũng đã đoán được trước khi tới một CLB lớn như Juventus. Huyền thoại của bóng đá Italia nhớ lại quãng thời gian khó khăn đó: “Đầu tiên, tôi là người dự bị cho Furino, tôi chơi dở ở vị trí trung vệ, do đó là một vai trò khá lạ lẫm đối với sở trường của tôi (trước khi tới Juventus, Gentile chủ yếu thi đấu như một hậu vệ cánh phải). Hơn thế nữa, sự cạnh tranh cho một vị trí hậu vệ chạy cánh trong đội hình là vô cùng khủng khiếp: ở đó chúng tôi có Marchetti, Spinosi và Longobucco. Đó là những cầu thủ tốt và chắc chắn có nhiều kinh nghiệm hơn tôi. Tôi bắt đầu chơi tại Serie A cho Bianconeri vào ngày 2/12/1973 và đó là một chiến thắng 5-1 trước Verona. Tôi chơi ở vị trí trung vệ và tôi đã xử lý khá tốt các tình huống trên sân và tôi được thừa nhận, ít nhất là như những gì huấn luyện viên đã nói với tôi và tôi đọc được trên báo. Nhưng vấn đề thực sự đến vào vài tháng sau đó, thời điểm mà phong độ của tôi bị giảm sút, tôi không còn góp mặt trong đội hình chính nữa. Những ngày tháng đó thật tồi tệ. Lúc đó tôi tự nhủ: mình cần chứng tỏ được bản thân như một người đàn ông giống như các cầu thủ khác. Và tôi đã được quay trở lại đội hình vào mùa xuân”. Và trong suốt sự nghiệp sau này dưới màu áo Juventus hay đội tuyển Italia, Gentile luôn thể hiện một thái độ thi đấu hết sức chuyên nghiệp, một ý chí chiến đấu tuyệt vời của một người đàn ông và không bao giờ biết từ bỏ nhiệm vụ đã được giao phó. 

Bằng sự cản đảm và đầy quyết tâm của mình, Gentile đã xây dựng một phong cách chơi bóng đã trở thành thương hiệu của bản thân mình tại Juventus và Azzurri. Gentile được biết đến như một hậu vệ đa năng có thể thi đấu tốt trong vai trò của một trung vệ lệch phải và một hậu vệ biên phải (full-back). Đặc biệt, Gento (một biệt danh khác được các đồng đội của ông đặt cho) được biết đến như là hậu vệ có cú tắc bóng “thần sầu” từ phía sau mà chúng ta vẫn thường thấy ở Baresi, Maldini hay Nesta sau này, cùng với đó là lối chơi phòng ngự quyết liệt, đầy sức mạnh và kĩ năng kèm người thượng thừa, đeo bám đối thủ như hình với bóng. Như cựu cầu thủ người Anh Gordon Hill đã từng phải thốt lên: “Claudio Gentile sẽ đứng lên trên cả đầu của bà nội anh ta để lấy được bóng”. 

Tại Juventus, Gentile đã cùng những người đồng đội tại Juventus và đội tuyển Italia như Dino Zoff, Cabrini và Gaetano Scirea tạo thành một trong những hàng phòng ngự chắc chắn nhất trong lịch sử bóng đá thế giới và giành những danh hiệu cao quý nhất. Với Juventus, Gentile giành 6 Scudetto, 2 Coppa Italia, 1 chức vô địch UEFA Cup (1976-1977), 1 chức vô địch European Cup Winner (1983-1984). Gentile có 71 trận ra sân cho ĐTQG Italia từ 1975 đến 1984 và góp mặt tại ở World Cup 1978 và 1982 và Euro 1980. Đặc biệt, Gentile cùng các đồng đội tại Juventus đã đi vào lịch sử bóng đá Italia và bóng đá thế giới với chức vô địch thế giới tại World Cup 1982 huyền thoại sau khi đánh bại đội tuyển Tây Đức với tỉ số 3-1.

Kết thúc mùa giải 1987 – 1988 với CLB Piacenza tại Serie B, Gentile quyết định treo giầy và để lại một sự nghiệp cầu thủ huy hoàng ở lại phía sau. Gentile cũng dấn thân vào sự nghiệp huấn luyện viên sau khi giải nghệ. Thành tích tốt nhất của hậu vệ huyền thoại này là cùng đội tuyển U21 Italia vô địch giải U21 Châu Âu vào năm 2004 và cùng năm đó là cùng đội Olympic giành Huy chương đồng Olympic Athens. Năm 2007, Gentile được tờ The Times bình chọn đứng vị trí thứ 8 trong 50 cầu thủ bóng đá hay nhất trong lịch sử.

Nhắc tới Claudio Gentile, cũng như nhắc tới những huyền thoại bóng đá Ý khác như Dino Zoff, Gateano Scirea, Fulvio Collovati, Antonio Cabrini, Marco Tardelli, Antognoni, Bruno Conti hay Paolo Rossi, là nhắc tới đội tuyển Italia “thần thánh” với chức vô địch thế giới tại Espana 82 cảm xúc và đầy thuyết phục.

Enzo Bearzot đã xây dựng một Azzurri với lối chơi zona mista bằng hạt nhân là Blocco-Juve (tên gọi ám chỉ nhóm cầu thủ của Juventus trong đội hình tuyển Ý tại Espana 82). Bộ tứ hậu vệ Scirea, Gentile, Collovati và Cabrini cùng thủ môn huyền thoại Dino Zoff đã tạo nên bài toán khó giải nhất đối với những đội bóng có hàng tấn công siêu hạng nhất giải đấu như Brazil hay Argentina.

Những màn trình diễn siêu hạng của Gentile được nhớ mãi trong hai trận đấu trước Argentina của Maradona và Brazil của Zico. Trong hai trận đấu này, Gento và các đồng đội đã cho bóng đá thế giới thấy “lối chơi của người Ý”. Được Bearzot bố trí là một trong hai trung vệ đá ngay phía trên sweeper/libero Scirea, Gentile đóng vai trò là một “stopper” lệch phải với nhiệm vụ khóa chặt những ngòi nổ của đối thủ bằng việc thực hiện kèm người như hình với bóng. Kĩ năng kèm người trứ danh của Gentile được thể hiện ở mức độ cao nhất.

Trong trận đấu với Italia tại Espana 82, Maradona có lần đầu tiên tham dự một kì World Cup đã gặp phải một trong những khó khăn lớn nhất trong sự nghiệp của mình, đó là thoát khỏi sự đeo bám dai dẳng của Gentile với đủ những “chiêu trò” làm ức chế đối thủ. Cơn ác mộng của Maradona chắc chắn có cái Gentile. Trong tiếng Ý, “gentile” có nghĩa là “lịch lãm”. Tuy nhiên, người đàn ông có cái họ “lịch lãm” đó lại không được đối thủ của mình trên sân bóng nghĩ vậy khi dùng những tiểu xảo như kiểu cào móng tay lên người đối thủ chẳng hạn, và sự lịch lãm duy nhất chắc chỉ nằm ở việc Gento rất ít tranh cãi với các cầu thủ đối phương trong trận đấu. 

Trong vòng 35 phút đầu tiên của trận Italia với Argentina, Maradona đã nhận được sự theo sát như hình với bóng của Gento, và huyền thoại người Argentina đã nhận tới 23 lần phạm lỗi từ hậu vệ người Ý . Maradona bị khóa chặt và không có cơ hội để chơi bóng theo ý mình. Và không chỉ Cậu bé vàng mà tiền vệ Americo Gallego cũng là nạn nhân của “kiểu phòng ngự Ý”, hậu quả là anh chàng này đã phải nhận một chiếc thẻ đỏ ở phút 82 do lỗi kêu la om sòm vì cái cách phòng ngự của hậu vệ Ý. Nhưng điều đó chả thể làm cho Gentile hay các đồng đội của anh phải mất ngủ và tối ngày hôm đó vì họ chả vi phạm luật bóng đá nào cả. Argentina thất thủ một cách đầy tức tối trước Italia đầy tinh quái và tiểu xảo. Cái cách phòng ngự của Gentile với Maradona đã được “Cậu bé vàng” bực tức so sánh với một hình ảnh: “Bóng đá không phải cho những nữ diễn viên”. 

Những gì đã làm trước Maradona tiếp tục được Gento áp dụng cho Zico của đội tuyển Brazil trong trận đấu tiếp theo. Hiểu rõ được sự nguy hiểm của Zico, Bearzot đã chỉ đạo Gentile phải theo sát cầu thủ quan trọng nhất của Selecao. Và không phụ lòng người thầy của mình, Gentile đã không bao giờ để khoảng cách giữa anh và Zico quá một mét, mọi hành động dù là nhỏ nhất của Zico cũng không lọt qua khỏi đôi mắt của hậu vệ người Ý. Và chiếc áo bị kéo rách của Zico là minh chứng cho lối kèm người nổi tiếng của Gentile. Zico bị khóa và Italia lại đi tiếp với chiến thắng 3-2 trước một đội bóng được coi là có sức mạnh tấn công khủng khiếp nhất tại giải đấu.

Tiến tới trận chung kết với Tây Đức, Gentile tiếp tục xuất sắc trong vai trò hậu vệ kèm người của mình. Và danh thủ tiếp theo đi vào danh sách của Gentile là Pierre Littbarski. Không những vậy, Gentile còn tạo ra đường chuyền tuyệt vời cho Paolo Rossi mở tỉ số của trận chung kết, để rồi sau đó lần lượt Tardelli và Altobelli kết liễu Tây Đức bằng hai bàn thắng. Kết thúc trận đấu Italia lên ngôi vô địch thế giới với chiến thắng 3-1. Gentile lọt vào đội hình tiêu biểu của giải đấu.

Gentile bước vào ngôi đền của những huyền thoại bóng đá từ một lối chơi mà người ta vẫn cho rằng là phản nghệ thuật, nhưng đó lại là nghệ thuật đẹp đẽ nhất. Cùng với những danh thủ như Scirea, Cabrini, Collovati và những thế hệ đàn em như Bergomi, Baresi và sau đó nữa là Maldini, Costacusta, Tassoti, Canavaro, Nesta, Gentile đã cùng họ tạo dựng nghệ thuật phòng ngự Ý mà chúng ta biết đến này nay.

Gentile là một con người ngoan cường, không bao giờ chịu lùi bước hay chịu khuất phục trước nghịch cảnh. Đó là một tấm gương cho ý chí ngoan cường và tinh thần thi đấu của một chiến binh. Lịch sử sẽ mãi ghi nhớ tới ngày 27/9/1953 như là ngày thế giới chào đón một trong những hậu vệ kiệt xuất của lịch sử bóng đá thế giới, cái bóng vĩ đại của lịch sử.

AUGUSTUS(TTVN)