Khả năng phòng ngự kém cỏi đã trở thành một điểm nhấn không mong muốn trong mùa giải 2022-23 đáng thất vọng của Liverpool.
Có rất nhiều lý do để giải thích cho tình trạng này, bao gồm việc hàng công không làm tốt nhiệm vụ phòng ngự từ xa cho đến hàng tiền vệ chơi kém hiệu quả, cũng như một hàng thủ đang phải chịu nhiều áp lực hơn bao giờ hết.
Liverpool hiện tại chẳng còn phòng ngự với cường độ mạnh mẽ như họ đã làm trong những mùa giải gần đây và, khi nhìn vào các dữ liệu thống kê của họ, chúng sẽ giúp cho chúng ta chắc chắn hơn nữa về những gì đã được nhìn thấy trên sân đấu…
***
Như chúng ta đã biết, công việc “phòng ngự” của Liverpool bắt đầu từ tuyến tiền đạo. Mùa giải này, họ đã không có được sự phục vụ của Luis Diaz và Diogo Jota – hai cầu thủ thông thạo nghệ thuật pressing – trong phần lớn các trận đấu, còn những cầu thủ như Darwin Nunez và Cody Gakpo vẫn đang ở trong quá trình thích nghi với môi trường thi đấu mới và những nhiệm vụ mà họ được giao trong hệ thống của Jurgen Klopp. Sadio Mané, một cao thủ pressing, cũng đã rời CLB vào mùa hè năm ngoái.
Tất cả những điều đó đã tác động tiêu cực đến khả năng đoạt lại bóng tại các phần sân đấu trên cao của Liverpool. The Reds đang được ghi nhận đã có trung bình 3,9 lần “high turnovers” mỗi trận ở mùa giải này. “High turnovers” được định nghĩa là “các pha thu hồi bóng trong những tình huống mở diễn ra cách khung thành đối thủ từ 40 mét trở xuống”.
Con số đó đã giảm đáng kể so với 3 mùa giải trước. Vào mùa giải 2019-20, khi Liverpool vô địch Premier League, họ thực hiện trung bình 5,5 lần high turnovers mỗi trận. Hai mùa giải tiếp theo, các con số được ghi nhận ở họ lần lượt là 4,8 và 5,3.
Pressing tầm cao đã trở thành một nhiệm vụ ngày càng khó khăn hơn đối với đội chủ sân Anfield. Như minh họa dưới đây cho thấy, các đối thủ của The Reds đang lên bóng dễ dàng hơn khi đối đầu với họ ở mùa giải này.
Tình trạng sa sút phong độ trầm trọng trong việc phòng ngự từ xa này đã khiến hàng thủ Liverpool phải chịu nhiều áp lực hơn, giờ đây họ đang phải thực hiện trung bình 6,4 hành động phòng ngự mỗi trận ở khu vực 1/3 cuối sân của mình, con số này cũng nhiều hơn đáng kể so với các mùa giải trước.
Kết quả là, Liverpool đang để cho các đối thủ có được nhiều cơ hội ghi bàn hơn, phải đối mặt với số cú dứt điểm và số cú dứt điểm trúng đích cao nhất so với 5 mùa giải gần nhất. Thêm vào đó, dữ liệu “bàn thua kỳ vọng” (expected goals against) mỗi trận của họ (1,4) cũng đang cao hơn nhiều so với các mùa giải trước: Vào mùa giải 2021-22 là 1, mùa giải 2020-2021 là 1,2; và mùa giải 2019-20 cũng là 1.
Đã có nhiều câu hỏi về năng lực và phong độ của các cầu thủ Liverpool ở mùa giải này được dấy lên, có lẽ Alisson trong khung thành là trường hợp ngoại lệ duy nhất.
Virgil Van Dijk đã trở thành nhân vật chính của một số câu hỏi lớn nhất, và trung vệ này sẽ trở lại thi đấu trong trận đại chiến với Arsenal vào Chủ Nhật sau khi khỏi ốm. Mùa giải này, ngôi sao người Hà Lan đã trông kém oai phong và uy tín hơn bao giờ hết, cả khi thi đấu cho CLB lẫn ĐTQG.
Thật vậy, trong thất bại gần đây của Hà Lan trước Pháp, Marco van Basten đã chê bai rằng trung vệ của Liverpool “làm ồn thì nhiều mà nói thì ít. Cậu ta chẳng giao tiếp với các đồng đội một cách rõ ràng. Một đội trưởng giỏi cần phải nói to, nói rõ và diễn giải những gì đang diễn ra trên sân đấu với các đồng đội. Nhưng Van Dijk lại trông như bị mắc kẹt. Cậu ta tạo ra sự hỗn loạn và những hiểu lầm trên sân.” Những lời chỉ trích này sau đó đã được lặp lại bởi Ruud Gullit.
Vậy, đâu là nguyên nhân khiến Van Dijk sa sút phong độ, và liệu nguyên nhân dẫn đến tình trạng này có hoàn toàn là do anh?
***
Cùng với việc Van Dijk đã thi đấu rất nhiều trong năm qua, chúng ta cũng có thể thấy từ bản đồ bên dưới nơi mà các đối thủ của Liverpool có thể tạo ra được nhiều cơ hội nhất khi đối đầu với họ. Mùa giải này, chúng xuất hiện rất nhiều ở hành lang trong phía cánh trái, nơi mà Van Dijk có khuynh hướng hoạt động.
Van Dijk đang phải tắc bóng nhiều hơn những con số mà anh đã thực hiện tại Liverpool trong các mùa giải trước (mùa này là 2,7 lần mỗi trận, mùa trước là 1,4). Điều này lại là một minh chứng khác cho chúng ta thấy anh đang bận rộn hơn đến thế nào.
Trung vệ người Hà Lan cũng đang phải nhận nhiều thất bại trước các pha rê dắt bóng của đối thủ hơn bao giờ hết – trung bình khoảng 0,31 lần mỗi trận. Hoàn toàn trái ngược với tình trạng hiện tại, trong mùa giải 2018-19, anh đã không để thua một lần nào trong các tình huống này.
Trên hết, Liverpool đang không chơi tốt trong tư cách một tập thể và do đó, điều này đã khiến cho những cầu thủ như Van Dijk phải càng gánh vác nhiều trách nhiệm hơn. Và hệ quả là anh đang để thua nhiều pha đối đầu tay đôi hơn so với trước đây.
Ngôi sao 31 tuổi cũng đã để xảy ra một số khoảnh khắc khiến những cơn bão chỉ trích đổ dồn hết vào anh ở mùa giải này, với pha lập công của Wilfried Zaha cho Crystal Palace vào tháng 8 là một ví dụ điển hình.
“Bàn thua đó là sản phẩm của lối chơi mà vị HLV trưởng muốn đội bóng này thi triển (với một hàng thủ dâng cao),” hậu vệ Peter Clarke của Oldham, một cầu thủ đã chơi hơn 700 trận tại Football League, bình luận. “Khi đợt tấn công mới được triển khai, ban đầu Eberechi Eze đã ở cách Fabinho một đoạn bên phía cánh phải của Liverpool…
“Vào thời điểm đó, hai trung vệ của đội chủ nhà vẫn đang làm chính xác những gì cần làm, chăm chú quan sát những gì đang diễn ra ở phía trên sân đấu,” Clarke giải thích. “Khi đội của bạn đang tấn công, điều quan trọng nhất khi chơi hậu vệ là bạn phải tập trung cao độ. Điều đó nghĩa là bạn phải đảm bảo bản thân đang có vị trí thật tốt, chuẩn bị sẵn sàng nếu các đồng đội ở trên để mất bóng và Crystal Palace phản công.
“Khi Eze thoát khỏi Fabinho, các hậu vệ của Liverpool đã tiếp tục hành động chính xác – làm tốt việc định vị cơ thể. Họ đã hoàn toàn sẵn sàng cho việc chạy lui về bảo vệ khung thành.
“Liverpool sở hữu những cầu thủ có tốc độ rất tốt ở hàng thủ, nhờ đó mà họ có thể mạnh dạn triển khai một hàng thủ dâng cao tới vậy. Nhưng khi phải đối đầu với những cá nhân cũng nhanh không kém, đây sẽ là một chiến thuật đẩy bất trắc.
“Khi một hậu vệ đối đầu với một đối thủ đang rê bóng, tôi thấy rằng rất nhiều người có một quan niệm sai lầm là anh ta cần phải giành được quả bóng – không phải đâu,” anh tiếp tục nói. “Nhiệm vụ hàng đầu của anh ta là không được để cho gã kia thoát khỏi mình. Nếu bạn tắc bóng và không thành công, bạn sẽ tự loại mình ra khỏi cuộc chơi.
“Vậy nên việc sẵn sàng chạy / đi theo một gã cầu thủ tấn công là rất quan trọng. Bạn phải làm điều đó: Cố hết sức và kiên trì với việc này. Cảm giác khi phải làm vậy không dễ chịu chút nào đâu, nhưng tôi thà làm điều đó còn hơn là để một tay đối thủ vượt qua được mình vì tôi đã thực hiện một cú tắc bóng quá nóng vội.”
Tuy nhiên, trong bàn thua này, Van Dijk đã bị chỉ trích rất dữ dội vì không áp sát Zaha khi anh ta chuẩn bị sút; trung vệ người Hà Lan đã không hạn chế góc sút của đối thủ.
Trong trận đấu tiếp theo của Liverpool, thất bại 1-2 trước Manchester United, James Milner đã góp phần làm dấy lên những làn sóng chê trách nhắm vào nỗ lực của Van Dijk trong việc ngăn cản bàn mở tỷ số của Sancho.
Khi Anthony Elanga tung ra cú trả ngược bên trong vòng cấm, Van Dijk đã di chuyển hướng về phía khung thành The Reds và quay người đối mặt Sancho với ý muốn chặn bóng.
Milner đã có một pha lao người xoạc bóng và thất bại, nhưng vị trí của Van Dijk vẫn không hề thay đổi, tạo cơ hội cho cầu thủ tấn công của Man United được thoải mái dứt điểm.
“Đây chính là điều duy nhất mà tôi không thích ở Van Dijk trong tư cách một cầu thủ,” Jamie Carragher chia sẻ trên Monday Night Football sau trận đấu đó. “Xét về năng lực đá trung vệ, cậu ấy đạt điểm 10 trong hầu hết mọi hạng mục. Tuy nhiên, đôi khi tôi đã tự hỏi rằng: Phải chăng cậu ấy thiếu đi chút tính quyết liệt vào những thời khắc quan trọng”
Câu chuyện tương tự cũng đã diễn ra trước Leeds United. Van Dijk lại một lần nữa phản ứng quá chậm, cho phép Crysencio Summerville có đủ thời gian để dứt điểm và ghi bàn ấn định chiến thắng cho đội khách tại Anfield.
Sau quả tạt của Willy Gnonto, Summerville đã phản ứng rất nhanh để giành lấy quả bóng vô chủ…
…và nhanh chóng tung ra cú sút của mình. Còn Van Dijk thì không kịp thời phản ứng.
Một phần nguyên nhân của việc trung vệ người Hà Lan không ập vào xoạc bóng có lẽ là vì anh đã khiến Liverpool phải chịu một quả penalty khi làm như vậy trong trận đấu đầu tiên của mùa giải với đối thủ Fulham.
Trái ngược với Liverpool của Klopp hiện tại, Burnley của Sean Dyche đã rất xuất sắc trong việc không để cho các đối thủ có được những cơ hội dứt điểm chất lượng cao, thay vào đó là để cho họ dứt điểm từ những vị trí ít nguy hiểm hơn. Tuy nhiên, các hậu vệ của Dyche không hề thụ động trong việc phòng ngự và luôn sẵn sàng lăn xả truy cản khi cần thiết.
Cựu hậu vệ Danny Higginbotham đã hồi tưởng về thuở còn chơi cho Stoke City và một quy tắc chung mà HLV trưởng Tony Pulis đặt ra là đối thủ sẽ được cho phép tiến tới phạm vi 25 yard (khoảng 23 mét) tính từ khung thành của The Potters trở lên, khi ấy, các cầu thủ của ông phải tấn công những kẻ xâm nhập một cách quyết liệt.
“Vấn đề của Liverpool là cự ly đội hình của họ quá rộng: Hàng thủ và hàng tiền vệ bị chia tách trầm trọng, do đó các đối thủ đã có được những khoảng trống mênh mông để khai thác và thời gian để tìm đến các vị trí dứt điểm lý tưởng,” Higginbotham nhận định.
“Khi chúng ta nói rằng đối thủ của Liverpool đã có được nhiều thời gian để thực hiện một cú dứt điểm, có những lúc nguyên nhân là do Van Dijk đã chơi thận trọng quá mức cần thiết và nhờ đó mà đối thủ có được nhiều thời gian hơn để đạt được điều kiện xử lý bóng thật ngon nghẻ.
“Đã bao nhiêu lần bạn thấy Van Dijk lăn xả tắc bóng hoặc xoạc bóng vào những khoảnh khắc quyết định? Cậu ấy đã luôn phòng ngự với tâm lý cực kỳ thận trọng, nhưng giờ đây Van Dijk cần phải điều chỉnh lối chơi của mình, bởi vì cậu ấy đang ở trong một tình cảnh mà mình chưa từng gặp phải trong phần lớn sự nghiệp khoác áo Liverpool. Đôi khi, bạn phải phòng ngự với sự lăn xả, quyết liệt nhất có thể.”
Khi phân tích bàn thắng của Kevin De Bruyne cho Manchester City vào cuối tuần trước, Clarke không nghĩ rằng Van Dijk đã mắc lỗi.
“Ngay từ đầu, De Bruyne đã có được một khoảng cách lớn với Van Dijk và nguyên nhân là vì khi quả bóng đang ở bên phía cánh phải của hàng thủ Liverpool, Ibrahima Konate đã di chuyển dạt hẳn ra cánh, tới rất gần đường biên.
“Hậu vệ phải Trent Alexander-Arnold không có mặt trong ảnh (bên dưới) vì đã dâng lên quá cao. Do đó Van Dijk cũng buộc phải di chuyển về phía cánh phải để yểm trợ cho Konate. Cậu ấy làm vậy là đúng.
“Lúc này, Robertson đã hơi bị chia tách với phần còn lại của hàng thủ và cũng bó khá sâu vào phía trong sân đấu. Tiếp theo, quả bóng được Julian Alvarez phất tới cho Riyad Mahrez bên cánh trái của Liverpool; nếu thay vào đó là một đường chuyền hướng tới De Bruyne thì cậu ta sẽ bị thổi việt vị, nhưng điều đó đã không xảy ra. Bóng tới chân Mahrez và sau đó cậu ta thực hiện một quả tạt. Van Dijk hoàn toàn không có cơ hội bắt kịp De Bruyne, đơn giản là vì cách phát triển của kịch bản đằng sau pha ghi bàn này.
“Van Dijk không có lỗi trong bàn thua này; Liverpool bị thủng lưới không phải là vì cậu ấy bị ‘out trình’ tốc độ. Đây là hệ quả từ một loạt các tình huống khiến hai trung vệ phải di chuyển dạt sang phía cánh phải và họ sẽ phải hộc tốc chạy về khi quả bóng được đối thủ đưa sang cánh bên kia. Khả năng họ lui về kịp lúc để ngăn De Bruyne ghi bàn là gần như chẳng có.”
Higginbotham tin rằng việc Van Dijk trở thành tâm điểm chỉ trích trong những tuần gần đây là không công bằng. Anh nhận định các vấn đề của Liverpool bắt nguồn từ cấu trúc mà họ thi triển, bởi vì sự vững chãi và đồng bộ mà họ từng có đã chẳng còn tồn tại nữa, chủ yếu là do thiếu đi sự phục vụ của các nhân tố có thể giúp họ xây dựng những điều đó.
“Liverpool đã trở nên ‘mong manh dễ vỡ’ hơn nhiều,” Higginbotham bình luận. “Khi Liverpool để mất bóng, bộ ba tiền đạo của họ, dù đó là Cody Gakpo, Mohamed Salah hoặc Darwin Nunez – và chủ yếu là 3 người này – đều chẳng có vị trí tốt để pressing vì đã dâng lên quá cao khi đội triển khai tấn công.
“Tại nơi mà trước đây Roberto Firmino có thể ngay lập tức cung cấp khả năng pressing từ vị trí số 9 ảo, giờ đây tuyến tiền vệ phải đảm nhận nhiệm vụ này, nhưng họ sẽ mất nhiều thời gian hơn để bắt đầu việc đó. Điều này cho phép đối thủ có thời gian để khai thác các khoảng trống. Các hậu vệ cánh đã dâng cao để cung cấp khả năng tận dụng chiều ngang sân khi Liverpool tổ chức tấn công và do đó các trung vệ sẽ rơi vào tình trạng bị cô lập, cũng như xuất hiện những khoảng trống lớn giữa họ và tuyến giữa – và các khoảng không gian rộng mênh mông sẽ xuất hiện cả trước mặt lẫn sau lưng họ. Họ sẽ chỉ có thể lựa chọn xử lý một trong hai.”
Trong tư cách một tập thể, Liverpool đã “tĩnh lặng” một cách đáng quan ngại khi phòng ngự ở mùa giải này. Đặc biệt, họ yếu kém thấy rõ khi chống đỡ trước các tình huống cố định. Một ví dụ điển hình cho điều này là khi Eder Militao đánh đầu ghi bàn cho Real Madrid tại Anfield ở đấu trường Champions League vào tháng 2 mà không gặp phải sự cản trở nào.
Theo lý giải của Claker, thì nguyên nhân Militao có thể di chuyển và dứt điểm mà không bị ai theo kèm là vì các cầu thủ Liverpool đã tuân theo triết lý phòng ngự khu vực của Klopp một cách quá máy móc.
Stephen Warnock, một cựu hậu vệ đã chơi 67 trận cho Liverpool, thì cảm thấy đội bóng cũ của anh đang không còn thường xuyên đưa ra những quyết định đúng đắn như các mùa giải trước – Van Dijk cũng không phải ngoại lệ.
Một ví dụ điển hình đã xuất hiện trong trận thua với tỷ số 1-0 gần đây của The Reds trước Bournemouth. Pha lập công của Philip Billing đã được tạo ra sau một loạt sai lầm của Liverpool.
Theo phân tích của Warnock thì Van Dijk đã dâng cao bắt người quá sớm – trong xuyên suốt trận đấu anh đã liên tục dâng lên tận khu trung tuyến để bám sát Dominic Solanke – còn Konate thì cố thực hiện bẫy việt vị khi mà lẽ ra anh chỉ nên nghĩ rằng: “Trung vệ đối tác của mình dâng lên quá cao mất rồi, mình cần phải bọc lót cho anh ấy.”
***
Mặc dù đúng là Van Dijk đã không còn duy trì được phong độ thần sầu mà chúng ta từng được thấy, nhưng anh hoàn toàn không phải là vấn đề lớn nhất của Liverpool.
Klopp đã không thể tìm ra được giải pháp nào để khắc phục các vấn đề mà hệ thống phòng ngự của ông đang gặp phải ngay trong mùa giải này, nhưng một cuộc tái thiết vào mùa hè hoàn toàn có thể giúp cho Van Dijk và các đồng đội của anh tìm lại được phong độ tốt nhất.
Nhưng, như đã được chứng minh bằng 4 trận giữ sạch lưới liên tiếp của The Reds khi Van Dijk trở lại sau chấn thương hồi đầu năm, anh vẫn là một phần không thể thiếu của họ. Liverpool chắc chắn là một đội bóng tốt hơn khi Van Dijk góp mặt trên sân so với khi anh không thể có mặt.
Theo Thom Harris, Caoimhe O'Neill và Andy Jones, The Atheltic