Nếu bạn muốn cạnh tranh chức vô địch tại một giải đấu có sự cạnh tranh khốc liệt như Premier League, bạn phải chơi bóng như những nhà vô địch. Arsenal mùa này đang chơi thứ bóng đá hội tụ mọi yếu tố mà các đội bóng khác khao khát. Đẹp mắt – đoàn kết – hiệu quả, có lẽ là cụm từ để dành riêng cho thầy trò Mikel Arteta.
Trong 5 mùa giải gần nhất tại Premier League, Manchester City đã vô địch tới 4 lần. The Citizens sở hữu một đội hình chất lượng bậc nhất giải đấu. Họ là đội bóng được lập trình để chiến thắng với những cá nhân xuất sắc ở từng vị trí, đồng thời được dẫn dắt bởi một thiên tài về chiến thuật là Pep Guardiola. Bí quyết để chiến lược gia người Tây Ban Nha giúp Man City chiến thắng thì có rất nhiều, nhưng quan trọng hơn chính là cách mà các học trò của ông chơi bóng và áp đặt “cuộc chơi” lên chính đối thủ của họ.
Xuyên suốt gần 2 thập kỷ cầm quân, Pep Guardiola chưa từng bồi dưỡng chiến thuật cho bất cứ ai. Tuy nhiên ông từng có một người cộng sự thân cận, một người dù chỉ làm việc cùng nhau trong vòng 2 năm, nhưng cũng đã hiểu rõ triết lý bóng đá của ông. Và người này cũng đã âm thầm giúp đỡ Pep Guardiola rất nhiều trong những chiến dịch đăng quang trước đó. Một người mà giờ đây đang dần trở thành đối trọng lớn của chính Pep Guardiola trong chiến dịch xưng vương cùng Man City tại Premier League mùa này. Không ai khác, đó chính là Mikel Arteta.
Giữa Pep Guardiola và Mikel Arteta tồn tại một mối quan hệ vượt trên cả tình bạn. Chính xác hơn là họ hiểu được tài năng của nhau, hiểu được những gì đối phương có thể làm được trong vai trò của một người lãnh đạo đội bóng.
Cuối tháng 8/2021, Arsenal thảm bại 0-5 trước Man City ngay tại Etihad và đó là thất bại thứ 3 liên tiếp của Pháo thủ khi Premier League 2021/2022 mới bắt đầu. Chẳng có sự khoan nhượng nào đến từ các chân sút của đội bóng áo xanh. Khi Gabriel Jesus nâng tỉ số lên 3-0 trước khi hiệp 1 khép lại, rất nhiều người hâm mộ của Arsenal đã đứng dậy ra về. Để rồi khi Ferran Torres kết thúc ngày tồi tệ của đội khách bằng pha lập công nâng tỉ số lên 5-0 ở phút 84, các bình luận viên đã dùng cụm từ “dấu chấm hết” để mô tả về tương lai của Mikel Arteta tại Arsenal.
| Phong cách chiến thuật của Mikel Arteta được ảnh hưởng rất nhiều từ Pep Guardiola. |
Sau trận đấu, khi truyền thông Anh liên tục công kích Mikel Arteta, chỉ có Pep Guardiola lên tiếng bênh vực người cũ của mình, đồng thời kêu gọi BLĐ Arsenal nên kiên nhẫn với vị chiến lược gia trẻ tuổi xứ Basque. Đó hoàn toàn không phải một lời an ủi. Đó đơn giản là một sự cảm thông của một người từng được chiến kiến những điều kỳ diệu mà Mikel Arteta làm nên trong 2 năm làm trợ lý tại Man City. BLĐ Arsenal đã làm vậy. Và giờ đây họ đang hưởng trái ngọt từ chính sự kiên nhẫn của mình.
Arsenal mùa này đang chơi thứ bóng đá hội tụ mọi yếu tố mà các đội bóng khác khao khát. Đẹp mắt – đoàn kết – hiệu quả, có lẽ là cụm từ để dành riêng cho thầy trò Mikel Arteta. Họ đang đứng đầu Premier League với 31 điểm sau 13 vòng đấu, ghi tới 31 bàn thắng (cao thứ 2 giải đấu) và chỉ để lọt lưới 11 bàn (đứng đầu giải đấu). Arsenal không sở hữu một ngôi sao thuộc hàng đẳng cấp thế giới trong đội hình, ngược lại họ đang là một bóng trẻ tuổi nhất giải đấu với độ tuổi trung bình chỉ là 23,7. Vậy điều gì khiến một tập thể còn non trẻ như vậy lại thi đấu thăng hoa?
Về nhân sự, đội hình Arsenal không có quá nhiều xáo trộn ở mùa giải năm nay. Tuy nhiên với mỗi một sự thay thế đều mang lại sự khác biệt. Dễ thấy nhất chính là vị trí của Gabriel Jesus – người được đưa về Emirates với nhiệm vụ thay thế Pierre-Emerick Aubameyang. Và sau khi chứng kiến 90 phút bóng lăn tại Stamford Bridge, rất nhiều người đã hiểu vì sao tiền đạo người Brazil là người được chọn, dù anh không phải mẫu tiền đạo giỏi săn bàn.
Trước Chelsea, Gabriel Jesus có tổng cộng 20 pha tranh chấp tay đôi với tỉ lệ tắc bóng chính xác lên đến 100%, đồng thời anh cũng sở hữu 8 tình huống đi bóng. Sự cơ động của Gabriel Jesus là một trong những nguyên nhân chính làm nên chiến thắng của Arsenal trong trận derby Tây London, nơi mà ở bên kia chiến tuyến “biểu tượng một thời” Aubameyang chỉ có vỏn vẹn 8 pha chạm bóng, duy nhất 1 pha dứt điểm và bị sớm thay ra ở phút 64 vì sự kém cỏi trong việc tạo liên kết với các đồng đội. Sự tương phản giữa Gabriel Jesus và Aubameyang cũng chính là sự tương phản giữa Arsenal và Chelsea, giữa một bên là đội chơi bóng tràn đầy năng lượng và một bên là đội bóng rời rạc, thiếu sự quyết tâm. Sau trận đấu, Gabriel Jesus được chuyên trang Whoscored chấm 7,3 điểm, chỉ kém trung vệ Gabriel Managalhes – chủ nhân của bàn thắng duy nhất của trận đấu. Ngược lại, Aubameyang là cầu thủ bị chấm điểm thấp nhất với 5,8 điểm.
| Gabriel Jesus hoạt động cực kỳ năng nổ trong chiến thắng của Arsenal trước Chelsea. |
Thứ hai, phải kể đến những sự thay đổi ở hệ thống phòng ngự. William Saliba được trọng dụng để đá cặp với Gabriel Managalhes để tạo thành bộ đôi cao trên 1,90m ở trung tâm hàng phòng ngự. Ben White được đẩy sang đá cánh phải, trong khi ở cánh đối diện là sự luân phiên của Oleksandr Zinchenko và Takehiro Tomiyasu. Kieran Tierney bất ngờ bị đẩy lên băng ghế dự bị dù đã hoàn toàn bình phục chấn thương. Zinchenko xuất thân từ một tiền vệ, nhưng cầu thủ người Ukraina chẳng lạ lẫm gì khi thi đấu dưới vai trò một hậu vệ cánh trái, khi đã từng đảm nhận vai trò tương tự ở Man City.
Tuy vậy với Tomiyasu thì lại là một câu chuyện khác. Hậu vệ người Nhật Bản là mẫu cầu thủ chơi bóng an toàn, rất giỏi trong phòng ngự nhưng tồn tại điểm hạn chế trong việc hỗ trợ tấn công. Tomiyasu khi đá ở vị trí hậu vệ chạy cánh phải sở trường đã thế, vậy lý do nào khiến anh được HLV Mikel Arteta đẩy sang đá cánh trái, thay vì việc sử dụng Kieran Tierney? Câu trả lời đến trong chiến thắng 5-0 của Arsenal trước Nottingham Forest.
| Bức ảnh phản ánh rõ lối chơi phòng ngự chủ động của Arsenal ở mùa giải năm nay. |
Hình ảnh được chụp ở thời điểm chỉ 1 giây sau khi Arsenal để mất bóng, tiền vệ Remo Freuler đang phải chịu áp lực đồng thời từ cả Granit Xhaka lẫn Martinelli và anh chỉ có 3 lựa chọn chuyền bóng hướng lên trên cho Morgan Gibbs-White, Taiwo Awoniyi hoặc Jesse Lingard. Thế nhưng cả 3 mũi nhọn này từ sớm đã lần lượt bị Tomiyasu, Thomas Partey và Ben White khóa chặt. Đây chính xác là cách mà Arsenal của Mikel Arteta chống phản công. Bộ đôi hậu vệ cánh Tomiyasu và Ben White sẽ hợp cùng với Partey tạo ra một hàng rào pressing triệt tiêu những ý tưởng lên bóng của đối thủ ngay từ khi nó còn chưa được bắt đầu. Và cũng chính Tomiyasu là cái tên khiến Mohamed Salah phải lần đầu tiên tại Premier League mùa này bị rút ra ngoài sân, dù không gặp bất cứ chấn thương nào.
Đó là mô hình phòng ngự 2-3 (2 trung vệ bọc lót phía sau – 3 tiền vệ sẵn sàng thu hồi bóng phía trên). Để làm được điều này, Mikel Arteta phải yêu cầu hàng phòng ngự của mình dâng cao, giữ cự ly đội hình tốt. Điều đó minh chứng cho việc Arsenal hiện là đội bóng có hàng phòng ngự dâng cao thứ 2 tại Premier League, chỉ sau cái tên mà ai cũng biết đó là Man City.
Điều này một lần nữa tái diễn trong chuyến làm khách tại Stamford Bridge. Lần này thay vì Tomiyasu, Zinchenko cùng với Thomas Partey và Ben White hợp thành khối đội hình vững chắc chơi phía trên bộ đôi trung vệ, kể cả khi có bóng và không có bóng. Sự trở lại của Zinchenko giúp hệ thống triển khai bóng của Arsenal nhập cuộc một cách chậm rãi hơn, nhưng cũng chắc chắn hơn.
Khả năng giữ bóng, chuyền bóng ấn tượng của Zinchenko khiến ngay cả thủ thành Aaron Ramsdale tự tin thực hiện nhiều hơn các đường chuyền ngắn, trước sự áp sát của bộ đôi tiền đạo Aubameyang và Raheem Sterling. Cụ thể, Ramsdale thực hiện tổng cộng 26 đường chuyền trong trận đấu với Chelsea, bao gồm 14 đường chuyền ngắn (chiếm 53,8%), dù thông số chuyền ngắn của anh kể từ đầu mùa chỉ là 43,2%.
Rõ ràng so với trận thua trước Manchester United hồi tháng 9, các học trò của Mikel Arteta đã thích nghi tốt hơn với việc đẩy khối đội hình lên cao mà không sợ những pha phản công của đối thủ. Trong đó vai trò của Partey được xem là trái tim ở hàng tiền vệ. Ngay cả khi vượt qua lớp phòng ngự đầu tiên của tiền vệ người Ghana, các chân sút đối phương cũng sẽ phải đối mặt với hai “tòa tháp” đang có phong độ cao là Saliba – Gabriel Managalhes.
Cũng từ đây, chúng ta mới có cái nhìn sâu sắc hơn về việc tại sao Mikel Arteta lại sử dụng những cầu thủ không phải dạng hậu vệ leo biên thuần thúy như Ben White, Tomiyasu hay Zinchenko. Câu trả lời nằm ở khả năng giữ bóng trong chân. Ben White là một ví dụ điển hình cho nhận định này. Rất hiếm khi ở mùa giải này chúng ta thấy hậu vệ người Anh mất bóng ngay cả khi bị đối phương áp sát. Ngược lại, chính từ những tình huống như vậy có thể sẽ là khởi phát cho một pha phản công cho Arsenal, khi Ben White thường bình tĩnh thực hiện một đường chuyền chính xác cho các đồng đội.
| Cách HLV Mikel Arteta sử dụng các hậu vệ cánh tại Arsenal mùa này rất khác lạ. |
Vai trò của các hậu vệ cánh ở Arsenal mùa này thay đổi, đồng nghĩa với việc kéo theo sự thay đổi của những cầu thủ chạy cánh như Martinelli hay Bukayo Saka. Giờ đây họ thường là những người có nhiệm vụ đua tốc độ, đưa bóng xuống sát khu vực đáy biên trong các tình huống tấn công.
Và đó là cách mà Mikel Arteta đã và đang truyền tải thông điệp chơi bóng đến các học trò, từ chiến thuật đến tinh thần. “Khi mất bóng, các cậu phải ngay lập tức đuổi theo cướp lại bóng. Khi có bóng, toàn đội phải phối hợp để tấn công”, đó là những câu nói mà vị chiến lược gia 40 tuổi phát biểu trong phòng thay đồ mà chúng ta từng được xem trong bộ phim dài tập All or Nothing ở mùa trước. Đó là thứ bóng đá rất riêng của Mikel Arteta và Arsenal ở thời điểm hiện tại!