Phong độ khủng khiếp của Liverpool sẽ tạo nên một sự cám dỗ rất lớn để nghĩ rằng thứ bóng đá của Klopp đã thay thế Pep Guardiola, rằng chiếc bánh xe chiến thuật vĩ đại đã lại quay, nhưng sự thật không phải vậy.
“Cỗ máy hủy diệt” Liverpool đã có một mùa giải hoàn toàn vượt trội so với Manchester City, nhưng sẽ là không khôn ngoan khi cho rằng họ đã tìm ra được cách để áp đặt lên các đối thủ của mình một sự thống trị lâu dài.
Trong mùa giải đáng kinh ngạc này của Liverpool, có một thước đo thể hiện rất rõ sự bá đạo của đội bóng vùng Merseyside, đó là cho dù Manchester City có thắng mọi trận đấu mà họ chơi kể từ ngày 8 tháng 10, khi đội chủ sân Etihad bị đánh bại với tỷ số 2-0 bởi Wolves ở vòng 8 của mùa giải, thì đến thời điểm hiện tại họ vẫn chỉ có thể đứng tại vị trí thứ hai trên bảng xếp hạng.
Đoàn quân của Jürgen Klopp đã duy trì phong độ phi thường của họ từ cuối mùa giải trước, khi họ cán đích ở vị trí thứ hai với khoảng cách chỉ 1 điểm ít hơn Manchester City dù cho đã đạt được tổng số điểm cao thứ ba trong lịch sử Premier League, và thậm chí còn cải thiện mạnh mẽ hơn nữa, trong khi đội bóng của Pep Guardiola thì không. Chiến tích của họ tuyệt đối không hề bình thường chút nào, thậm chí ngay cả thời đại mà sự chênh lệch về sức mạnh kinh tế trong thế giới bóng đá đang khiến cho khoảng cách giữa nhóm đầu và nhóm cuối của các bảng xếp hạng trở nên “cao hơn cả núi, dài hơn cả sông” này cũng chẳng thể “dìm hàng” đi những gì mà đội chủ sân Anfield đã làm được.
Những ngày kể từ khi Premier League được tái khởi động đã đưa ra cho chúng ta một lời nhắc nhở về việc Man City xuất sắc đến thế nào khi được kiểm soát quả bóng, bất chấp việc những yếu điểm trong công tác phòng ngự đã khiến họ phải trả giá trước Chelsea vào ngày 26/6 và Southampton ở vòng đấu gần nhất. Ngay cả Liverpool cũng chẳng thể thoát khỏi một hình ảnh tầm thường, chệch choạc sau một khoảng thời gian dài không thi đấu. Dù cho đã thất bại trong cuộc đua vô địch, nhưng đoàn quân của Guardiola vẫn là một tập thể cực kỳ đáng nể với khả năng trình diễn một thứ bóng đá tuyệt đỉnh. Phong độ khủng khiếp của Liverpool sẽ tạo nên một sự cám dỗ rất lớn để nghĩ rằng thứ bóng đá của Klopp đã thay thế Pep Guardiola, rằng chiếc bánh xe chiến thuật vĩ đại đã lại quay, nhưng sự thật không phải vậy.
Barcelona dưới thời Guardiola đã trình diễn trước thế giới một đẳng cấp vô tiền khoáng hậu của lối chơi kiểm soát bóng (một phần là nhờ vào việc tận dụng sự thay đổi về môi trường thi đấu, với điều kiện sân cỏ và các trang thiết bị tốt hơn, những pha phạm lỗi bị trừng phạt nghiêm khắc hơn, cũng như sự đổi mới về luật việt vị)
Điều đó đã đặt ra cho phần còn lại của thế giới bóng đá một vấn đề. Bạn có thể nỗ lực sao chép cách tiếp cận của Barcelona, mặc dù không sở hữu những cá nhân đã ăn tập với nhau từ thuở bé tại La Masia, hoặc cố gắng chế ngự nó. Sau đó, về bản chất, câu hỏi là rất đơn giản: Trong các trận đấu, họ sẽ chiếm phần lớn quyền kiểm soát bóng; vậy, cách tốt nhất để giành lại được nó là gì? Câu trả lời không hề quá phức tạp, mặc dù việc áp dụng lý thuyết vào thực tiễn chưa bao giờ là chuyện dễ dàng: Bạn phải pressing.
Ngay cả trong giai đoạn cực thịnh của Barcelona thời Guardiola, thế giới bóng đá đã nhận thức được rất rõ ràng hai đấu pháp hàng đầu để đối phó với họ. Hoặc là các đối thủ sẽ đá lùi sâu, dựng lên một chiếc “xe bus” trước khung thành và cố gắng hạn chế số lượng, cũng như chất lượng của những cơ hội mà Barca có được (như Internazionale và Chelsea đã làm trong các trận bán kết Champions League 2010 và 2012); hoặc triển khai pressing tầm cao và cố gắng cướp đi quyền kiểm soát bóng của Barcelona ngay tại nơi mà nó bắt đầu.
Đó là một đấu pháp có tính rủi ro rất cao, nhưng lại là phương án tốt nhất theo quan điểm của Klopp. Nhà cầm quân người Đức từng nhận định rằng, đá lùi sâu trước một đội bóng của Guardiola sẽ chẳng khác nào chơi xổ số, nguyên nhân là vì chiến thuật ấy sẽ cho phép họ có được thêm (rất) nhiều cơ hội hơn nữa và chuyện thành-bại sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào việc các học trò của vị chiến lược gia người Catalonia có tận dụng được những cơ hội ấy hay không.
Sự tiến hóa của chiến thuật có thể được hiểu là một loạt các phép biện chứng đan xen nhau: Lối chơi chủ động vs lối chơi phản ứng dựa trên diễn biến trận đấu, bóng đá đẹp vs chủ nghĩa thực dụng, những màn trình diễn cá nhân vs tính tập thể. Và liên quan nhất đến bài viết này, là kỹ thuật vs sức mạnh thể chất. Barcelona của Guardiola sở hữu kỹ thuật tốt đến mức đội bóng này chẳng hề gặp bất cứ vấn đề gì khi 5 cầu thủ chơi cao nhất của họ có chiều cao trung bình là 1,69m; những đối thủ to cao hơn chẳng thể nào áp sát được đủ gần để tận dụng lợi thế về sức mạnh thể chất của mình. Thách thức ở đây là phải tìm ra một phương pháp pressing đủ tốt để những cầu thủ to cao và mang phong cách thi đấu quyết liệt hơn có thể phát huy được lợi thế về sức mạnh thể chất của họ trong “trận chiến”. Đó chính là logic cơ bản của sự phát triển chiến thuật trong thập kỷ qua.
Trên thực tế, đây không phải là lần đầu tiên mà thế giới bóng đá – và Liverpool - ở trong một thời đại như vậy. Khi thập niên 60 nhường chỗ cho thập niên 70, bóng đá tổng lực (total football) đã hất cẳng catenaccio, đấu pháp pressing và tấn công dồn dập đã hất cẳng phòng ngự kèm người và sự cẩn trọng. Nhưng sau đó, bóng đá tổng lực đã biến đổi. Mô hình của người Đức, được áp dụng bởi đội tuyển quốc gia, Bayern Munich và Borussia Mönchengladbach, tuy vẫn còn duy trì sự chú trọng vào kiểm soát bóng và hoán đổi vị trí, nhưng đã loại bỏ đi yếu tố pressing, thứ đã tạo nên sự cấp tiến ở trường phái của người Hà Lan. Sau đó, vào cuối những năm 70, nó đã bị áp đảo bởi thứ pressing đầy thực dụng của Liverpool và Nottingham Forest, những đội bóng vừa sở hữu kỹ thuật thượng thừa để áp đảo các đối thủ, vừa có khả năng phòng ngự cực kỳ xuất sắc.
Xét về khía cạnh này, có một bình luận rất đáng lưu ý đã được Klopp đưa ra sau khi Liverpool của ông bị một Bayern Munich đầy cần mẫn và lăn xả cầm hòa với tỷ số 0-0 ngay tại thánh địa Anfield vào tháng Hai năm ngoái. “Một thứ gì đó,” Ông nói. “Đã thay đổi trong thế giới bóng đá – mọi người đều đã thích nghi với nó và chúng tôi phải đảm bảo rằng mình cũng sẽ như vậy.” Cái mà ông đang nói đến là nghệ thuật phòng ngự - thứ hầu như đã bị lãng quên. Manchester City đã ghi được nhiều hơn Liverpool 9 bàn ở mùa giải này, nhưng Liverpool cũng đã để thủng lưới ít hơn đội chủ sân Etihad 9 bàn.
Nhưng tất nhiên, chuyện không chỉ đơn giản là một sự tái hiện của mô hình thuộc về 40 năm trước, hoặc đội bóng của Klopp đã tìm kiếm một đối sách cho những thách thức mà Guardiola đặt ra, và đã tìm ra nó ở mùa giải này. Có một điều cần lưu ý, đó là phong cách bóng đá của Guardiola đã trải qua những sự biến đổi kể từ khi ông rời khỏi Camp Nou. Ông đã có những thay đổi ở Đức, và thứ bóng đá của ông tại Man City, đặc biệt là trong mùa giải thứ hai và thứ ba nắm quyền ở Etihad, đã có nhiều sự biến đổi hơn nữa từ mô hình từng được thi triển tại Barcelona sang một lối đá (tương đối) trực diện hơn.
Mùa giải trước, khoảng cách giữa Liverpool và Manchester City chỉ là 1 điểm. Ở mùa giải này, đội chủ sân Etihad đã hoàn toàn thất thế, phần lớn nguyên nhân có vẻ là do sự thất bại trong công tác củng cố hàng phòng ngự. Phán quyết của tòa án trọng tài thể thao có thể gây nên những thiệt hại nghiêm trọng cho Man City, nhưng nếu họ có thể kháng cáo thành công, hay thậm chí là dù có thất bại, thì cũng chẳng có lý do gì để cho rằng Liverpool tất yếu sẽ tiếp tục giành chiến thắng trước Man City trong cuộc đua vô địch ở mùa giải tới cả, đặc biệt là khi bộ ba tấn công của họ đều đã 28 tuổi và có một số cuộc chuyển giao sẽ cần phải được tiến hành. Sẽ là hoàn toàn sai khi cho rằng Klopp đã tìm ra được một công thức chiến thuật có thể áp đảo Guardiola một cách lâu dài.
Thứ pressing được tổ chức tốt và có cường độ tuyệt vời của Klopp rõ ràng đã tạo nên những vấn đề cực kỳ khó chịu cho Man City, đó là lý do vì sao nhà cầm quân người Đức chính là cái tên có thành tích đối đầu tốt nhất trước Guardiola trong số những vị huấn luyện viên từng chạm trán với bậc thầy chiến thuật người Catalonia, nhưng ý tưởng cho rằng phong cách của ông đã vượt qua Guardiola là hoàn toàn sai lầm. Thay vào đó, Liverpool đã thi triển một thứ bóng đá vốn đã nhiều lần khiến Man City gặp khó và ở mùa giải này đã thành công trong việc giành chiến thắng trước họ, trong khi ảnh hưởng đến một sự tiến hóa mà Guardiola vốn đã và đang trải qua.
Một thập kỷ trước, Guardiola đã thi triển một phong cách bá đạo của lối chơi kiểm soát bóng và pressing. Những gì mà Klopp đã làm là chú trọng hơn nữa vào khía cạnh pressing, để đưa “cán cân” từ “kỹ thuật” nghiêng trở lại sang “sức mạnh thể chất”.
Nguồn: Lược dịch từ bài viết “Don't be tempted to think Klopp's blueprint has superseded Guardiola's” của tác giả Jonathan Wilson, đăng tải trên The Guardian.