Chris Wood: Nghệ thuật sống trên lằn ranh việt vị

Các trung phong tỏa sáng rực rỡ ở độ tuổi ngoài 30 luôn là những câu chuyện đầy ắp sự lãng mạn.  

Họ thường đạt “độ chín” sự nghiệp muộn hơn một chút so với các vị trí khác trên sân đấu, vì vai trò này yêu cầu một nền tảng thể chất thực sự hoàn thiện, và nhất là để ghi bàn thì phải có sự khôn ngoan, tinh quái – thứ sẽ được trui rèn thông qua tuổi nghề, nhưng nhìn chung thì độ tuổi đỉnh cao của vai trò này thường là 27. 

Tuy nhiên, một lão tướng sắp bước sang tuổi 33 như Chris Wood của Nottingham Forest lại đang chiếm lĩnh vị trí thứ hai trên bảng xếp hạng vua phá lưới của Premier League (đồng hạng với Bryan Mbeumo của Brentford) với thành tích 8 bàn. 

Wood là một bông hoa nở muộn, anh đã phải trôi dạt theo dạng cho mượn 5 lần khi còn thuộc biên chế West Bromwich Albion, CLB Anh đầu tiên của cầu thủ người New Zealand này. Phải đến khi 25 tuổi, trong màu áo Burnley vào mùa giải 2017/18, anh mới trở thành một gương mặt thường trực ở Premier League. 

Mùa giải trước – mùa giải trọn vẹn đầu tiên của Wood với Forest sau khi chuyển đến từ Newcastle vào tháng 1 năm 2023 – chính là mùa giải mà anh đạt thành tích săn bàn tốt nhất trong sự nghiệp chinh chiến ở Premier League (14 bàn, không có quả penalty nào, ngang bằng với mùa 2018/19, nhưng thành tích mùa đó có sự góp phần của 1 quả penalty). Đó cũng là lần thứ 5 thành tích săn bàn của Wood tại giải đấu hạng cao nhất bóng đá Anh đạt mức 2 con số. 

Nếu duy trì bền vững hiệu suất săn bàn hiện tại (trung bình cứ 99 phút 1 bàn) và góp mặt trong mọi phút thi đấu của Forest mùa này, thì khi mùa giải kết thúc thành tích của anh sẽ lên tới con số 30. Tính từ thời điểm Nuno Espirito Santo trở thành HLV trưởng của CLB này vào tháng 12 năm ngoái, Wood chính là cái tên đứng thứ 3 ở Premier League về thành tích săn bàn. 

Dưới đây là thành tích phá lưới của các cầu thủ Premier League tính từ mùa giải 2023/24. 

Rõ ràng phong độ của Wood đang đạt trạng thái thăng hoa, và minh chứng rõ rệt nhất chính là việc anh cũng đang đứng thứ hai giải đấu (đồng hạng với Liam Delap của Ipswich Town) về mức vượt trội (+3,5) của thành tích săn bàn thực tế so với dữ liệu “bàn thắng kỳ vọng” (xG) được ghi nhận ở anh. 

Nhưng con số trên được tạo nên không phải là do lão tướng 33 tuổi này đã liên tục có các pha sút xa ghi bàn từ cự ly xa tít tắp từ tuần này sang tuần khác. Hầu hết những cú dứt điểm của anh đều diễn ra ở gần khung thành, trong những khoảng trống lý tưởng.

Dù là một tiền đạo mục tiêu cao tới 1m91, nhưng Wood lại hiếm khi có những pha ghi bàn bằng cách bật nhảy vượt trên sự cản trở quyết liệt của các hậu vệ đối thủ rồi đánh đầu dứt điểm một quả tạt. Lần gần nhất anh ghi bàn bằng đầu trong trạng thái bị gây áp lực là vào tháng 8 năm 2023,  một pha lập công mang về chiến thắng cho Forest trước Sheffield United.

Kể từ đầu mùa giải 2023/24, trong số những cầu thủ đã thực hiện tối thiểu 50 cú dứt điểm ở Premier League, Wood là cầu thủ có tần suất dứt điểm một chạm cao nhất (chiếm tận 79,7% trong tổng số lần dứt điểm). 8 trong số 21 bàn thắng của anh trong khoảng thời gian này là những cú đánh đầu – chỉ có Ollie Watkins của Aston Villa sánh ngang với con số này. 

Trong số 69 cú dứt điểm của Wood, có 27 tình huống là những cơ hội “rõ rệt”. Theo định nghĩa của Opta thì đây là những cơ hội ghi bàn mà không có đối thủ nào chắn giữa cầu thủ dứt điểm và khung thành, hoặc diễn ra ở cự ly gần sát khung thành. Với con số 38%, Wood chính là cầu thủ có tỷ lệ những “cơ hội rõ rệt” chiếm phần cao nhất trong tổng số lần dứt điểm tại Premier League tính từ đầu mùa giải 2023/24. 

Bí quyết của lão tướng này là gì? Đó là anh rất giỏi trong việc sống trên lằn ranh việt vị.  

Chỉ có Dominic Calvert-Lewin của Everton (16 lần) là việt vị nhiều hơn Wood ở Premier League mùa giải này (của Wood là 11), nhưng cách tiền đạo người New Zealand định vị bản thân trong xuyên suốt quá trình triển khai bóng của Forest mới là điểm quan trọng cần chú ý. Bản đồ chạm bóng của Wood  cho thấy anh không hay dạt cánh, chủ yếu tập trung vào nhiệm vụ trung phong duy nhất trên đỉnh của đội hình 4-2-3-1 – “sắm vai” một điểm tham chiếu cho số 10 Morgan Gibbs-White và các cầu thủ chạy cánh. “Lãnh địa” của Wood là bên trong vòng cấm đối thủ. 

Wood hiếm khi lui xuống, thay vào đó, anh thường chiếm lĩnh những vị trí phía sau các trung vệ đối thủ.

Ví dụ dưới đây – xuất hiện trong một trận đấu với West Ham – diễn ra khi Gibbs-White thực hiện một cú chọc khe cho hậu vệ trái Alex Moreno, Wood đã cố tình lẩn vào điểm mù của cả Jean-Clair Todibo và Maximilian Kilman.

  

Sau đó, pha di chuyển đầu tiên được tiền đạo người New Zealand thực hiện theo hình vòng cung, ngang qua Tobido, với dự tính là Moreno sẽ thực hiện một quả tạt sớm. Khi pha bóng đó không diễn ra và Todibo đã lui xuống, Wood đánh giá lại tình hình, rồi ngay lập tức tiến về phía trước một lần nữa. 

Lão tướng 32 tuổi đã hành động khôn khéo để đảm bảo bản thân không vượt qua ranh giới việt vị, các chuyển động đa dạng của Wood trong khi lẩn khuất sau lưng Todibo đã khiến trung vệ này bị mất dấu anh và đành phải tập trung hoàn toàn vào việc quan sát quả bóng. Cuối cùng Wood dừng di chuyển, đứng yên lại, Moreno tung ra một quả tạt hướng tới đầu anh, và tiền đạo người New Zealand chỉ cần một pha bật nhảy và một cái gật đầu đơn giản để đưa nó vào lưới mà hoàn toàn không bị ai cản trở.    

Một ví dụ tuyệt vời khác – với cùng cách chọn vị trí – là pha ghi bàn thứ ba trong cú hattrick của Wood trước Newcastle vào tháng 12 năm ngoái. 

Anh bắt đầu tình huống trong thế việt vị rõ rệt, sau lưng đối thủ lãnh nhiệm vụ theo kèm mình là Sven Botman, khi trung vệ đồng đội Murillo dẫn bóng lên phía trên sân đấu. 

Trong trạng thái hoàn toàn không bị pressing trước khối phòng ngự tầm trung kèm theo một hàng thủ dâng cao của Newcastle, Murillo đã tung ra một cú phất dài đưa quả bóng ra phía sau hàng thủ đó.  

Còn Wood thì đã thực hiện một pha di chuyển hình vòng cung, ban đầu là hướng vào giữa 2 trung vệ đối thủ – nhờ đó không bị dính lỗi việt vị – rồi xoay người bức tốc lao lên phía trước để đón lấy đường chuyền của Murillo. Cuối cùng, anh giành chiến thắng trong pha 1 chọi 1 với thủ môn Nick Pope bằng cách rê bóng qua anh ta và đệm nó vào lưới trống.

Ví dụ tiếp theo là bàn thắng thứ hai trong cú đúp của Wood trước Leicester trên sân khách (một CLB cũ khác của anh) hồi cuối tháng trước. Trong ảnh dưới, Wood đã tiếp tục chọn lấy cho mình một vị trí việt vị rõ rệt ngay sau một đợt pressing chống phản công thành công của Forest trên phần sân đối thủ. 

Khi Callum Hudson-Odoi chuyền bóng vào phía trong sân đấu cho tiền vệ Elliot Anderson, Wood đã giữ nguyên vị trí của mình và để 4 hậu vệ Leicester lui xuống hẳn phía sau anh. 

Khi trung vệ lệch trái Caleb Okoli của đối thủ đã lui xuống hẳn, Wood tiến lên vài bước, sau đó đột ngột “bẻ lái” về phía trái vòng cấm khi Anderson sắp tung ra một cú trả ngược.

Anh đón lấy đường chuyền bằng chân trái, xoay người, dùng tay cản Okoli, và tung ra một cú cứa lòng bằng chân phải đưa bóng vào góc xa khung thành.

Tuần trước, trong cuộc trò chuyện với cựu tiền đạo từng có nhiều năm chinh chiến ở Premier League là Glenn Murray trên kênh YouTube của Nottingham Forest, Wood đã chia sẻ rằng những tình huống chọi sức và vật lộn với các hậu vệ đối thủ là “một khía cạnh mà tôi đã phải luôn cố gắng tập tành để cải thiện. Có những người lại giỏi việc này bẩm sinh.” 

Chia sẻ trên nghe thật kỳ quặc khi nhìn vào thể hình của Wood – anh cũng từng bảo rằng mình và Haaland có phong cách thi đấu rất khác nhau mặc dù có cùng vóc dáng – nhưng quả thật là điều đó đã được thể hiện qua phong cách xoay sở của anh trên sân đấu. Thay vì tận dụng thể hình cao lớn, cường tráng của mình, ngôi sao người New Zealand có khuynh hướng sử dụng những pha di chuyển vòng cung hoặc zig-zag để tách khỏi các hậu vệ, đồng thời cố căn thời gian thật chuẩn xác để tiếp cận các quả tạt và dứt điểm bằng một chạm. 

Một ví dụ tiêu biểu là pha ghi bàn trong trận thua 2-3 trước Brentford hồi tháng 1 năm nay. Cơ hội này cũng đến từ một tình huống pressing chống phản công thành công, lần này là sau một pha ném biên gần cột cờ phạt góc của Forest. Ban đầu Wood là mục tiêu của pha ném biên đó, nhưng anh đã để thua trong tình huống không chiến với Ben Mee. 

Khi Danilo thu hồi được bóng ở rìa khu vực 1/3 cuối sân đối thủ, Wood đang thong thả đi bộ trong thế việt vị.

Nhưng khi Mee trở về  vị trí của mình ở trung tâm hàng thủ Brentford và quả bóng được đưa ra cánh cho Hudson-Odoi, Wood đã thực hiện một pha chạy chỗ hình chữ S, tách khỏi Mee rồi vòng qua chấm penalty để bắt kịp quả tạt có quỹ đạo hướng về phía khung thành của Hudson-Odoi – cuối cùng đánh bại Mark Flekken với một cú đánh đầu để đưa bóng vào lưới.

“Tôi sẽ chẳng là gì nếu không có sự hỗ trợ của các đồng đội,” Wood chia sẻ trên đài truyền hình Sky Sports sau cú đúp trước Leicester. “Tôi không phải kiểu cầu thủ có thể tự mình rê bóng qua 4 đối thủ rồi dứt điểm vào góc cao khung thành. Tôi phải dựa dẫm vào sự hỗ trợ của các đồng đội, và họ đang làm rất tốt nhiệm vụ của mình.”

Ví dụ hay nhất cho điều này đã diễn ra trong trận đấu trên sân khách với Burnley vào tuần cuối cùng của mùa giải trước. 

Ban đầu Wood ẩn mình vào trong điểm mù của trung vệ xa bóng khi Forest lên bóng ở cánh phải của họ. Anthony Elanga, trong thế 1 chọi 1 với Charlie Taylor, đã rê bóng một cách khó chịu, đâm về phía đường biên ngang rồi tung ra một quả tạt. 

Wood thì quan sát kỹ lưỡng từng hành động của Elanga, kiềm hãm những bước chạy của mình, rồi đột ngột tăng tốc về phía cột xa để đệm bóng vào lưới. 

Elanga đã có 6 lần kiến tạo cho Wood vào mùa giải trước, đây chính là tổ hợp người kiến tạo/người ghi bàn năng suất nhất giải đấu. 

Kể từ đầu mùa giải 2023/24, số pha lập công của tiền đạo người New Zealand đã chiếm 34,95% tổng số bàn thắng của Nottingham Forest, không một cầu thủ nào khác tại Premier League đạt đến con số này cả – đội bóng này đã chơi với một hệ thống được xây dựng xoay quanh Wood, và đang tối đa hoá những thế mạnh của 4 tiền đạo của họ. “Ông ấy (Nuno) cực xem trọng khâu đưa bóng vào vòng cấm, đưa người vào vòng cấm, điều đó đã hỗ trợ rất tốt cho T (tiền đạo đồng đội Taiwo Awoniyi) và tôi,” anh chia sẻ với Sky Sports sau trận đấu với Leicester.

Suy cho cùng, đây cũng đã là lối chơi của Wood trong xuyên suốt sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp, giúp anh có 4 mùa giải liên tiếp ghi tối thiểu 10 bàn ở Premier League dưới thời Sean Dyche tại Burnley, từ mùa 2017/18 đến 2020/21. Ở đó, anh đã được hưởng lợi từ những quả tạt của Dwight McNeil (có 4 pha kiến tạo cho Wood vào mùa giải 2018/19), cũng như phong cách tấn công trực diện kết hợp với lối phòng ngự theo thiên hướng thụ động mà Dyche thi triển – một lối đá không đòi hỏi ngôi sao người New Zealand phải băm bổ pressing khi đối thủ kiểm soát bóng, nhờ đó tiết kiệm được đáng kể sức lực cho lúc tấn công. 

Trong 5 mùa rưỡi qua, dữ liệu khoảng cách dứt điểm trung bình của Wood chỉ có duy nhất 1 lần xa hơn chấm penalty (khoảng 11,9 mét vào mùa giải 2022/23). Anh là một chân sút theo trường phái xem trọng chất lượng hơn số lượng. 

Chuyên gia phân tích Gary Neville của Sky Sports từng đặt câu hỏi với Wood về sự hồi sinh của mẫu tiền đạo mục tiêu sau khi anh lập cú đúp vào lưới Leicester. “Chúng tôi muốn cố hiện thực hoá điều đó, nếu không thì tôi sẽ mất việc mất thôi,” anh trả lời hóm hỉnh.

Như Glenn Murray từng nói, “các cột gôn sẽ chẳng bao giờ di chuyển” dù là ở bất kỳ hạng đấu nào của môn thể thao này, và chúng cũng sẽ luôn ở yên một chỗ dù cho một cầu thủ có già đi bao nhiêu đi nữa. Những người như Jamie Vardy của Leicester và Danny Welbeck của Brighton đã chứng minh việc ghi bàn thực sự là một nghệ thuật và các cầu thủ hoàn toàn có thể càng già càng nguy hiểm hơn. 

Đây chính là đỉnh cao đích thực thứ 3 trong sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp của Wood, đầu tiên là thuở khoác áo Leeds United ở Championship khi anh mới bước vào những tháng năm đầu của tuổi 2x, sau đó là ở Burnley khi anh bước vào cuối độ tuổi 2x, và giờ là ở Forest, khi anh đã ngoài 30. 

Những trung phong có thể toả sáng ở độ tuổi này thường là kết quả của việc chấp nhận thay đổi vai trò, lối chơi và/hoặc chuyển tới một giải đấu có tính cạnh tranh thấp hơn, bớt khắc nghiệt hơn. Chuyện này càng khiến cho những gì Wood đang làm được trở nên đáng nể hơn – và lãng mạn hơn – vì anh đã đạt đến phong độ hiện tại mà chẳng cần thay đổi lối chơi và vẫn chinh chiến ở giải đấu lớn nhất châu Âu. 

Wood gần như chắc chắn sẽ chẳng thể kết thúc mùa giải này với danh hiệu Chiếc Giày Vàng, và vị trí thứ 3 mà Forest đang chiếm lĩnh cũng khó lòng duy trì được tới cuối chiến dịch, nhưng phong độ mà lão tướng người New Zealand đang thể hiện là một lời nhắc nhở rằng: Sẽ chẳng bao giờ là quá già để có thể ghi bàn cả – bạn chỉ cần khôn ngoan, mưu mẹo hơn mà thôi. 

Theo Liam Tharme, The Athletic