Lời bào chữa cho Andre Onana

Khi các cầu thủ được chọn tham gia họp báo trước một trận đấu thuộc vòng đấu loại trực tiếp, họ thường tuân theo một kịch bản an toàn: Thể hiện quyết tâm chiến thắng, cam kết thi đấu hết mình và tỏ ra tôn trọng đối thủ.

Nhưng Nemanja Matic (Lyon) đã hoàn toàn phá vỡ khuôn mẫu nhàm chán đó, khi đưa ra những nhận xét gay gắt, vượt xa những phát ngôn xã giao thường thấy để nhắm vào Andre Onana.

Phản ứng lại tuyên bố “tôi nghĩ chúng tôi mạnh hơn họ rất nhiều” của Onana, Matic đã gọi thủ thành người Cameroon là “một trong những thủ môn tệ nhất trong lịch sử hiện đại của Manchester United, xét về mặt thống kê.” Nghe có vẻ nặng nề, nhưng nếu dựa vào phương pháp đánh giá thủ môn đơn giản nhất là tính số bàn thua và tỷ lệ phần trăm giữ sạch lưới, thì nhận định của cựu cầu thủ Man United không phải là không có cơ sở.

Trước hết, có lẽ Matic không nhắm đến những thủ môn “ngắn hạn và thất bại” từng khoác áo Quỷ đỏ. Dù Onana có phong độ thất thường kể từ khi chuyển đến từ Inter vào tháng 7/2023 với giá 46 triệu bảng, quãng thời gian thảm họa ngắn ngủi của Massimo Taibi vẫn nổi bật hơn hẳn.

Thủ môn người Ý để thủng lưới 11 bàn chỉ sau 4 trận ở Premier League mùa giải 99/00 (tỉ lệ thủng lưới cao nhất trong số các thủ môn của Man United ở kỷ nguyên Premier League), trong đó có sai lầm đáng quên khi anh để cú sút của Matthew Le Tissier (Southampton) lọt qua hai chân.

Còn nếu Matic chỉ xét đến những thủ môn đã bắt ít nhất 30 trận, Onana thật sự là người có thành tích kém nhất. Anh để thủng lưới trung bình 1,4 bàn/trận và chỉ giữ sạch lưới trong 26% số trận. Cả hai thống kê này đều thấp nhất trong số 8 thủ môn có đủ điều kiện để so sánh.

Tuy nhiên, bảng số liệu đó cũng cho thấy sự vô lý khi đánh giá thủ môn chỉ dựa trên những con số cơ bản. Bởi theo những tiêu chí này, Roy Carroll, người nổi tiếng với sai lầm ngớ ngẩn trong trận gặp Tottenham năm 2005 (và thoát khỏi một bàn thua vì trọng tài không nhìn thấy bóng đã qua vạch vôi) lại có thể được xem là thủ môn xuất sắc nhất lịch sử hiện đại của United. Nếu nói điều đó với một người hâm mộ Man United, bạn sẽ chỉ nhận được ánh mắt khó hiểu.

Vấn đề ở đây là so sánh thủ môn chỉ bằng những thông số cơ bản sẽ làm mất đi hoàn toàn bối cảnh, đặc biệt là sức mạnh (hoặc sự yếu kém) của hàng phòng ngự phía trước họ. Ví dụ, mùa này Liverpool để thủng lưới 30 bàn ở Premier League, gấp đôi con số Chelsea để thủng lưới trong mùa giải vô địch 04/05.

Vậy điều đó có nghĩa là Petr Cech giỏi gấp đôi Alisson hay Caoimhin Kelleher không? Tất nhiên là không. Hệ thống phòng ngự chắc chắn của Chelsea khi đó là hệ quả của nhiều yếu tố: Hàng thủ được chỉ huy bởi John Terry, chiến thuật của Jose Mourinho cùng với phản xạ xuất sắc của Cech trong thời đại bóng đá thực dụng hơn so với bây giờ. Việc xác định chính xác mức độ đóng góp của từng yếu tố là điều gần như không thể.

Khác với Cech, Onana phải chơi phía sau một hàng thủ thiếu chắc chắn, dẫn đến việc anh thường xuyên phải đối mặt với nhiều pha dứt điểm hơn. Dù đã cải thiện mùa này, Man United vẫn để đối phương dứt điểm trúng đích nhiều hơn mức trung bình của giải đấu. Đặc biệt là mùa trước, khi chỉ có Thomas Kaminski của CLB xuống hạng Luton Town phải đối mặt với nhiều pha dứt điểm trúng đích hơn con số 213 của Onana.

Việc Onana phải đối mặt với số pha dứt điểm lớn cũng là một trong những lý do khiến anh thường chịu những bất lợi khi bị so sánh với các thủ môn tiền nhiệm. Trung bình, Onana phải đối mặt với 4,8 pha dứt điểm trúng đích mỗi trận, nhiều hơn 50% so với con số 3,2 pha dứt điểm mỗi trận mà Edwin van der Sar từng gặp phải khi còn khoác áo Manchester United.

Tuy nhiên, những người chỉ trích có lý khi cho rằng vấn đề không nằm ở số lượng bàn thua, mà là cách Onana để thủng lưới. Đây mới là điểm gây tranh cãi nhất. Mùa trước, những sai lầm của Onana tại Champions League đã góp phần khiến Man United bị loại ngay từ vòng bảng. Đến mùa này, anh vẫn chưa thể loại bỏ hoàn toàn những sai sót đó.

Ví dụ tiêu biểu ở mùa giải 24/25 là trận thua 2-3 ngay trên sân nhà trước Nottingham Forest vào tháng 12, khi anh không thể cản phá một cú sút vào giữa khung thành và hoàn toàn có thể cứu thua của Morgan Gibbs-White.

Sang tháng sau, cũng tại Old Trafford trong trận thua 1-3 trước Brighton, Onana để bóng bật ra sau một quả tạt, tạo điều kiện cho Georginio Rutter dễ dàng đệm bóng ghi bàn. Hay mới đây nhất là hai sai lầm trong trận gặp Lyon tại tứ kết Europa League, khiến M.U phải rời sân Groupama với một trận hòa.

Vấn đề của Onana nằm ở chỗ: Khi đánh giá một thủ môn, người ta thường nhớ đến một vài sai lầm nổi bật (dù hiếm hoi) hơn là sự ổn định mà họ thể hiện hàng tuần. Những sai sót đó dễ khiến người ta quên rằng Onana thực ra là một trong những thủ môn cản phá tốt nhất Premier League kể từ khi gia nhập Man United.

Tính từ đầu mùa giải 23/24, Onana đã đối mặt với 332 pha dứt điểm ở Premier League, với tổng giá trị bàn thắng kỳ vọng trúng đích (xGOT) là 93. Anh chỉ để thủng lưới 87 bàn, tức là ít hơn 6 bàn so với kỳ vọng dựa trên chất lượng các pha dứt điểm phải đối mặt. Tính theo phần trăm, thành tích này giúp anh xếp thứ 5 trong số các thủ môn ở Premier League về khả năng “vượt kỳ vọng xGOT”.

Một điểm yếu khác trong đánh giá của Matic là vai trò của thủ môn hiện đại đã thay đổi rất nhiều, đến mức mọi so sánh thống kê với các thế hệ trước gần như không còn ý nghĩa.

Ví dụ, ngoài việc lên tham gia các pha phạt góc ở phút cuối, Peter Schmeichel hiếm khi rời khỏi vòng cấm. Ngược lại, trong bóng đá hiện đại, việc lao ra cắt bóng ngoài vòng cấm và phân phối bóng hiệu quả đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với thủ môn.

Pep Guardiola từng loại bỏ Joe Hart khỏi đội hình Manchester City. Không phải vì Hart thiếu kỹ năng cản phá hay hiện diện trong vòng cấm, mà vì anh không đáp ứng được yêu cầu chơi chân và vị trí dâng cao của thủ môn hiện đại.

Tương tự, lý do chính khiến Onana được mang về để thay thế David de Gea là vì thủ môn người Tây Ban Nha thường do dự khi phải lao ra khỏi vòng cấm để cắt bóng, điều được thể hiện rõ qua số lần “xử lý như một thủ môn quét” ngoài 1/3 sân nhà tương đối ít của De Gea. Yêu cầu đối với thủ môn ngày nay rất đa dạng và phức tạp. Nếu chỉ đánh giá họ bằng vài thống kê cơ bản thì sẽ không phản ánh hết bản chất của vai trò này.

Bản thân Matic cũng từng chơi ở một vị trí rất khó đánh giá bằng số liệu. Đó là tiền vệ trụ, nơi mà những con số chỉ phản ánh một phần nhỏ đóng góp thực tế. Anh chỉ ghi 6 bàn trong suốt sự nghiệp Premier League, nhưng vai trò của anh trong hai chức vô địch của Chelsea mùa giải 14/15 và 16/17 là không thể phủ nhận.

Onana sẽ cần thêm nhiều trận đấu nữa để thuyết phục phần lớn người hâm mộ rằng anh xứng đáng được xếp vào nhóm những thủ môn tốt nhất của United. Nhưng rõ ràng, các thông số cũng không cho thấy anh là thủ thành tệ nhất về mặt thống kê.

Theo New York Times