Châu Âu đang cạn kiệt tiền đạo và thừa mứa thủ môn

Trong khi người ta "soi mói" mãi mà chỉ đếm được số các tiền đạo giỏi trên đầu ngón tay, thì ở nhiều đội bóng các thủ môn xuất sắc vẫn phải mài đũng quần trên băng ghế dự bị.

Sự hưng thịnh của các "số 9 ảo"

Hầu như tất cả các sơ đồ chiến thuật của bóng đá đương đại vẫn có chỗ cho những chân sút. Điều đó là không cần phải bàn cãi, bởi lẽ tiền đạo là những người trực tiếp ghi bàn, đưa bóng vào lưới đối phương và đó là bước cơ bản đầu tiên của việc có chiến thắng, giành danh hiệu. Tuy vậy có một sự thật rằng với sự phát triển của bóng đá hiện đại, không có nhiều tiền đạo số 9 thuần tuý còn giữ được sự xuất sắc; hoặc vai trò của các tiền đạo đã bị thay đổi chứ không còn đơn thuần là đứng trong vòng cấm, đợi bóng và kết liễu đối phương. Trong thời gian một vài năm trở về trước, những đội bóng muốn "hùng bá" tại châu Âu đều cần phải có một chân sút: Samuel Eto'o thời đỉnh cao tại Barcelona, Diego Milito của Inter Milan dưới triều Jose Mourinho, về trước đó là Ruud Van Nistelrooy của Man Utd, Didier Drogba của Chelsea.

Diego Costa có nhiều kĩ năng hơn một số 9 thông thường. Anh rất giỏi di chuyển rộng và đóng góp nhiều vào phòng ngự từ xa

Với sự tiến bộ của bóng đá hiện đại, nghệ thuật phòng ngự được nâng tầm lên một tầm cao mới. Bất kể đội bóng nào cũng sẽ phải có một tiền vệ phòng ngự theo kiểu mỏ neo, chuyên dọn dẹp tuyến giữa với thể hình thể lực tốt, thậm chí còn phải phân phối bóng. Sergio Busquets, Javi Martinez, Xabi Alonso... đóng vai trò rất quan trọng với đội bóng chủ quản của họ. Nhiệm vụ trực tiếp của những cầu thủ này không chỉ là bọc lót tuyến giữa, mà còn là hỗ trợ cho bộ đôi trung vệ khi cần. Như vậy, một tiền đạo cắm đơn thuần nếu chỉ thực hiện nhiệm vụ nhận bóng và ghi bàn như trước thường hay bị kìm kẹp bởi những gọng kềm được tạo bởi 2 trung vệ to khoẻ cùng 1 tiền vệ phòng ngự. Khi đó, đất diễn của họ bị hẹp lại. Chính vì thế, những khái niệm mới mẻ như "số 9 ảo" mới được ra đời và trở nên thịnh hành. Nhiều đội bóng có thể thành công mà không cần tới những tiền đạo: Karim Benzema ở Real là một mẫu tiền đạo cắm, nhưng kể từ khi chuyển tới Bernabeu, vai trò của anh chuyển thành hút người để tạo khoảng không cho Ronaldo và Bale băng lên ở 2 cánh nhiều hơn. Ngay từ thời Pep Guardiola, Barcelona đã thay phiên dùng Cesc Fabregas và Lionel Messi chơi như một tiền đạo lùi, nhiệm vụ vẫn là lấy bóng, dứt điểm và ghi bàn nhưng tầm hoạt động rộng hơn, không đứng bị động trước khu vực vòng cấm của đối phương mà lùi sâu hỗ trợ phòng ngự. Khái niệm "tiền đạo phòng ngự" (tức là cả những chân sút cũng phải hỗ trợ cho các đồng đội tuyến dưới) đã xuất hiện trong khoảng 5 năm trở lại đây, và tồn tại trong rất nhiều sơ đồ chiến thuật của các chiến lược gia lão luyện.

Như ngày trước, những số 9 thường phải rất mạnh về một điểm nhất định, thường là khả năng tì đè và kết liễu đối thủ. Có một số trường hợp khác biệt hơn: ví dụ như Filippo Inzaghi giỏi phá bẫy việt vị, Michael Owen có tốc độ vô cùng đáng nể hay Alessandro Del Piero có thể vừa chơi như một số 9 và một số 10 trong đội hình của Juventus. Trong kỉ nguyên hiện đại, có lẽ trong số này chỉ có Del Piero là "sống" được nếu còn thi đấu. Các tiền đạo hiện nay trở nên đa năng, toàn diện về nhiều mặt hơn rất nhiều: không chỉ cần giỏi dứt điểm, họ còn cần khả năng di chuyển rộng, thể lực kết hợp với năng lực tì đè, làm tường, thậm chí là kiến tạo và hi sinh cho các đồng đội khác ghi bàn. Số 9 thuần dường như đã biến mất khỏi bản đồ thế giới bóng đá hiện tại, hoặc nếu còn thì họ đều gặp những khó khăn nhất định: Radamel Falcao và Robin Van Persie chưa thể hiện được mình tại Man Utd, Lewandowski biến mất tại Bayern, Mario Gomez cùn đi thấy rõ tại Fiorentina, Karim Benzema như đã nói, phải làm "phông" cho Ronaldo và Bale toả sáng, Chicharito bị hạn chế thời gian thi đấu ở Real Madrid. Những chân sút thành công nhất bây giờ thường là tiền đạo cánh, tiền đạo ảo hoặc tiền đạo lùi. Cristiano Ronaldo và Lionel Messi đều không phải số 9 đơn thuần nhưng ghi nhiều bàn hơn bất kì tiền đạo nào khác, Diego Costa thường hay bị hiểu nhầm là số 9 thuần, nhưng trong sơ đồ của Simeone ngày trước hay Mourinho bây giờ, Costa luôn đóng vai trò rất lớn trong khâu phòng ngự từ xa của các đội bóng này. Có thể nói sự thay đổi về toan tính chiến thuật hướng nhiều tới sự chắc chắn làm thay đổi đặc tính cầu thủ, và rồi sự thay đổi cầu thủ này tiếp tục dẫn đến những sự xáo trộn trong các hệ thống chiến thuật phổ biến.

Vẫn còn nhiều "số 1" tài năng phải ngồi dự bị

Ter Stegen không cạnh tranh nổi với đàn anh Claudio Bravo

Trong khi tiền đạo xuất sắc đang dần biến mất thì các thủ môn giỏi lại mọc lên như nấm và người ta thấy không ít những cái tên tài năng phải chôn vùi tài năng trên băng ghế dự bị. Ở London, sau 10 năm cống hiến không mệt mỏi cho Chelsea, Petr Cech bị đẩy phũ phàng lên ghế dự bị bởi một thủ thành sinh năm 1992 nhưng không kém phần xuất sắc Thibaut Courtois. Sang Bundesliga, một Manuel Neuer quá xuất sắc không cho Pepe Reina đến nửa cơ hội đứng trong khung gỗ của Bayern Munich dù đã có kinh nghiệm hơn 10 năm chinh chiến đỉnh cao tại cả La Liga và Premier League. Tại La Liga, Guillermo Ochoa sau một kì World Cup rực sáng trong màu áo của Mexico được cả châu Âu săn đuổi, chọn Malaga cho chặng tiếp theo của sự nghiệp. Ở CLB xứ Andalusia, Ochoa lại phải nhìn Carlos Kameni bắt chính. Cả 2 đội bóng lớn nhất giải VĐQG Tây Ban Nha là Barcelona và Real Madrid đều để Marc-Andre ter Stegen và Kaylor Navas, 2 người gác đền trẻ đầy tài năng, trên ghế dự bị.

Lí do cho điều này là vì các đội bóng lớn hiện nay muốn tạo ra sự cạnh tranh lớn hơn trong khung gỗ, dẫn đến việc một số thủ môn giỏi chỉ là chất xúc tác để thúc đẩy các thủ môn xuất sắc thêm phần cố gắng. Vai trò của một thủ môn ngày càng quan trọng với các CLB, trong bối cảnh họ không chỉ có nhiệm vụ bay lượn bảo vệ khung thành, mà còn là thủ lĩnh hàng phòng ngự, quan sát thế trận và đảm bảo các đồng đội tuyến trên không lạc ra khỏi chỉ đạo chiến thuật của HLV. Hiểu được điều này, không ít các Chủ tịch sẵn sàng chi tiền chuyển nhượng và trả lương cho các thủ môn để họ kéo nhau cùng tiến bộ. Kể cả những đội bóng nhỏ và vừa cũng có những thủ môn xuất sắc: Begovic ở Stoke City hay Tim Krul ở Newcastle là những minh chứng rõ ràng nhất.

Bóng đá sẽ phát triển theo chiều hướng hấp dẫn hơn?

Chính vì sự phát triển này (các thủ môn giỏi hơn, các tiền đạo muốn ghi bàn phải sở hữu sự khéo léo và nhiều kĩ năng đỉnh cao), mà các "siêu phẩm" trong bóng đá được tạo ra nhiều hơn, các tuyệt phẩm dứt điểm có nhiều điều kiện xuất hiện hơn. Người hưởng lợi chỉ có thể là các CĐV, khi họ được chứng kiến những bữa tiệc bàn thắng thực sự.

Thành Nguyễn