Sơ đồ "4-2-4-0" & cách Liverpool chứng minh không tiền đạo cắm vẫn sống khoẻ

Trong khi Arsenal và người hâm mộ vẫn đang bàn lên, bàn xuống về việc thiếu một trung phong cắm, Liverpool của Arne Slot đã chứng minh một đội hình không tiền đạo vẫn có thể chơi cực kỳ hiệu quả.

Bất kỳ sự căng thẳng nào về cuộc đua vô địch gần như đã chấm dứt vì Liverpool đã tạo ra một khoảng cách quá an toàn với các đối thủ bám đuôi. Đoàn quân của Arne Slot đã đánh bại một cách thuyết phục nhà vô địch Premier League của 4 mùa giải gần nhất - Manchester City để tạo khoảng cách 11 điểm so với đối thủ bám đuổi gần nhất - Arsenal (đã thi đấu nhiều hơn một trận). Với phong độ ổn định như hiện tại, danh hiệu Premier League có thể đã được đảm bảo cho Liverpool trước khi họ tiếp đón Arsenal vào tháng Năm tới.

Man City có thể không còn là thế lực đáng sợ như trước, nhưng đây vẫn là một chiến thắng mang tính biểu tượng cho Liverpool, đặc biệt khi chúng ta xét đến cách chiến thuật mà Arne Slot đã sử dụng để tiếp cận trận đấu này. Trong khi vẫn có nhiều cuộc thảo luận không ngừng nghỉ về việc Arsenal thiếu một số 9 thực thụ ở mùa giải này, Arne Slot đã giải quyết mọi thứ với một lời giải không thể thuyết phục hơn bằng cách thi đấu với Man City mà không có tiền đạo cắm tại Etihad. Và trên thực tế, cách bố trí này của Slot đã hoạt động cực kỳ hiệu quả.

Liverpool triển khai đội hình trông như 4-2-4 khi họ có quyền kiểm soát bóng. Họ có Curtis Jones và Dominik Szoboszlai sẽ là hai cầu thủ chơi ở trung tâm của hàng công 4 người.

Khi tổ chức gây áp lực với Man City, họ gần như chuyển sang sơ đồ 4-2-4-0. Các cầu thủ chạy cánh của Liverpool lúc này sẽ chủ động dâng cao, trong khi Curtis Jones và Szoboszlai sẽ lùi xuống khu vực trung tuyến.

Dĩ nhiên, sơ đồ “4-2-4-0” nghe có vẻ khá kỳ lạ hoặc là một đội hình khá ngớ ngẩn với người theo dõi bóng đá. Tuy nhiên để dễ tưởng tượng hơn, mọi người có thể xem xét đội hình này theo góc độ của một hệ thống 4-2-3-1 thì chúng ta sẽ có được một hệ thống gần như tương tự. Cụ thể, ta sẽ bỏ đi tiền đạo cắm và thay vào đó là một tiền vệ tấn công thứ hai là sẽ ra một biến thể mới. Ở trận này, hai cầu thủ đá cao nhất của Liverpool (Jones và Szoboszlai) thực chất đều là tiền vệ và nhiệm vụ chính của họ là ngăn chặn các tiền vệ đối phương thực hiện triển khai bóng.

Và tất nhiên khi đối mặt với một đội hình không có tiền đạo cắm, nó sẽ gây ra rất nhiều vấn đề cho đối thủ ở khoảng không giữa các tuyến. Liverpool lúc này đã làm rối loạn hệ thống phòng ngự của Man City và khiến các trung vệ của đội chủ nhà buộc phải rời khỏi vị trí an toàn ở hàng phòng ngự để dâng lên thực hiện áp sát. 

Ở đây là một tình huống xảy ra ở tuyến giữa - nơi mà Curtis Jones thường xuyên đóng vai một cầu thủ rảnh chân để nhận bóng. Và tất nhiên điều này sẽ khiến Abdukodir Khusanov phải rời khỏi vị trí của mình và dâng cao để gây áp lực lên Curtis Jones.

Nhưng điều quan trọng hơn, cả Jones và Szoboszlai cũng rất sẵn sàng trở thành những tiền đạo thực thụ trong những tình huống cụ thể. Khi Trent Alexander-Arnold băng lên ở một vị trí thuận lợi sau đường thả bóng của Salah, Curtis Jones đã có mặt ở cột gần để đón đường căng ngang, trong khi đó Szoboszlai cũng chạy cắt vào cột xa để chờ đệm bóng nếu có cơ hội. Tuy nhiên, đường chuyền của Alexander-Arnold lại bị Nathan Ake đánh chặn ở ngay phía cột gần.

Trận này, Liverpool đã có bàn mở tỷ số bằng một pha phối hợp đá phạt góc được thực hiện rất hoàn hảo. Một đường trả ngược đầy bất ngờ của Szoboszlai đã giúp Salah có cơ hội để sút tung lưới Ederson.

Tuy nhiên, xét về mặt hệ thống, bàn thắng thứ hai mới thực sự cho thấy rõ nét chiến thuật của Liverpool trong hiệp một. Khi Alexander-Arnold chuyền bóng xuống biên cho Salah, hai tiền vệ của Man City là Nico Gonzalez và Kevin De Bruyne đã dành sự quan tâm chủ yếu vào hai tiền vệ chơi lùi sâu của Liverpool là Alexis Mac Allister và Ryan Gravenberch.

Và khi bóng vượt đến chân Salah, bộ đôi tiền vệ của Man City đã hoàn toàn bị loại khỏi tình huống bóng vì không kịp giật xuống để hỗ trợ phòng ngự. Curtis Jones và Szoboszlai lúc này đã có khoảng trống rất lớn ở khoảng không giữa các tuyến để tận dụng cơ hội. 

Nhìn vào tình huống này, rõ ràng Liverpool đã tạo ra một trạng thái lưỡng lự cho các hậu vệ của Man City. Nếu các trung vệ lao lên để áp sát, họ sẽ có nguy cơ để lộ ra khoảng trống cực kỳ nguy hiểm ở phía sau. Nhưng nếu không băng lên thì Liverpool lại có khoảng trống để những cầu thủ như Szoboszlai và Jones ập vào tận dụng cơ hội.

Và sau vài nhịp khống chế, Salah quyết định nhả bóng lại cho Szboszlai...

Nico Gonzalez lúc này đã băng về đến khu vực vòng cấm nhưng lại không đủ kịp thời để áp sát với Szoboszlai. Và ở tư thế thuận lợi, một cú sút chìm vào góc gần của cầu thủ người Hungary đã mang đến bàn thắng thứ 2 cho Liverpool.

Nhưng điều thú vị là Manchester City ở trận đấu này thực ra cũng triển khai một chiến thuật tương tự khi họ thiếu vắng đi Haaland ở vị trí cao nhất trên hàng công. Và đôi lúc, cách chơi này của Man City dường như cũng có thể gây ra vấn đề nghiêm trọng cho Liverpool. Phil Foden sẽ là người chơi cao nhất trên hàng công nhưng thường xuyên lùi xuống đẻe nhận bóng, trong khi đó Omar Marmoush sẽ được di chuyển linh hoạt trước khi xâm nhập khoảng trống phía sau hàng phòng ngự. 

Ở trận này, Virgil van Dijk được HLV Slot yêu cầu theo sát Foden khi cầu thủ số 47 lùi về khu trung tuyến. Điều này vô tình khiến Liverpool để lộ khoảng trống ở hành lang lệch trái - nơi Van Dijk đã rời vị trí để áp sát với Foden.

Có những thời điểm, Van Dijk thậm chí còn dâng cao hơn cả các tiền vệ phòng ngự của Liverpool.

Ở một số tình huống khác, Van Dijk còn chủ động theo kèm rát và sẵn sàng phạm lỗi với Foden ngay từ giữa sân.

Liverpool đã cố gắng khắc phục vấn đề này bằng cách kéo Mac Allister lùi sâu hơn để theo kèm Foden, đồng thời giúp Van Dijk giữ được vị trí của mình ở hàng phòng ngự.

Nhưng Foden đã có sự thay đổi vị trí một cách thông minh. Mặc dù Omar Marmoush bị từ chối một bàn thắng vì lỗi việt vị nhưng đây lại là một pha bóng rất đáng chú ý từ Man City. Khi Rico Lewis chuyền bóng cho Foden. Van Dijk đã phản ứng chậm trong việc đánh chặn và tạo cho Foden cơ hội để đẩy quả bóng xuống theo đà di chuyển của Marmoush. Tiền đạo người Ai Cập sau đó đã tận dụng tốt khoảng trống do Van Dijk bỏ lại để di chuyển xâm nhập vòng cấm của Liverpool.

Marmoush nhận bóng và thoát xuống dứt điểm hạ gục Alisson, nhưng tiếc là ở pha bóng này Ibrahima Konaté đã kịp thời bước lên để đưa Marmoush vào bẫy việt vị. Dù bàn thắng không được công nhận, nhưng ý tưởng triển khai bóng và tổ chức phối hợp của Man City rất hay: kéo trung vệ ra khỏi vị trí, sau đó khai thác chính khoảng trống phía sau trung vệ đó.

Vì chúng ta đã phân tích một bàn thắng không được công nhận của Man City, nên hãy cùng xem xét một tình huống tương tự của Liverpool. Pha bóng này cũng có khá nhiều điểm tương đồng. Hai tiền vệ trung tâm của Man City một lần dành nhiều sự quan tâm vào các các tiền vệ chơi lùi sâu của Liverpool. Việc theo kèm như vậy đã tạo ra một khoảng trống rất lớn giữa các tuyến, và nó đã cho Szoboszlai cơ hội để thoải mái nhận bóng trong tư thế không bị ai kèm.

Tương tự như cách Van Dijk dâng lên áp sát Foden, lần này Nathan Aké cũng lao lên để kèm Szoboszlai. Tiền vệ người Hungary sau khi nhận bóng từ Trent Alexander-Arnold đã trả lại bóng cho Gravenberch - người đang băng lên trong tư thế khá thoải mái vì Nico Gonzalez vẫn đang hướng sự chú ý đến trái bóng trong chân của Szoboszlai. Lúc này, Szoboszlai đã nhận ra rằng Aké đã rời khỏi vị trí phòng ngự nên anh lập tức di chuyển vòng qua hậu vệ người Hà Lan và chạy vào khoảng trống vừa mở ra. Ở pha bóng này dù Gravenberch không chế bước 1 không được tốt, nhưng anh vẫn kịp thời thả một đường bóng xuống theo đà băng lên của Szoboszlai.

Szoboszlai sau khi thoát xuống đã chơi rất đồng đội và có một pha căng ngang dọn cỗ để Curtis Jones đệm bóng vào lưới khung thành Ederson. Ở pha bóng này, VAR đã xác nhận có lỗi việt vị, nhưng phải công nhận về mặt chiến thuật, ý đồ triển khai của Liverpool vẫn rất hợp lý.

Chúng ta thường nói về những vấn đề mà các hệ thống không có tiền đạo cắm gây ra, đặc biệt là việc nó khiến các trung vệ luôn rơi vào trạng thái không có đối tượng để theo kèm và dẫn đến những vấn đề nhất định về mặt vị trí. Tuy nhiên, việc phải đối mặt với một đội hình không có trung phong cắm thực thụ cũng không hẳn là không có những lợi ích cho các trung vệ. Khi đối mặt với đội hình dạng này, các trung vệ có thể đóng vai trò là một cầu thủ rảnh chân và hỗ trợ bọc lót phía sau hậu vệ cánh để ngăn chặn các pha tấn công từ hai biên.

Và ở trong đội hình của Man City, người hưởng lợi từ điều này chính là Khusanov - người liên tục thực hiện những pha can thiệp quan trọng ở thời khắc cuối cùng. Nếu Liverpool có một trung phong thực thụ ở tình huống dưới đây, Khusanov có thể đã không thể cản phá được Salah sau khi cầu thủ người Ai Cập vượt qua Nathan Aké.

Khusanov cũng có thể không đủ tập trung để đuổi theo Luis Díaz trong tình huống này.

Và Khusanov có thể đã không lao sang kịp thời để chặn cú sút của Szoboszlai sau khi Salah chọc khe cho tiền vệ người Hungary.

Nhìn chung, các ví dụ kể trên là những thứ cho chúng ta thấy được những lợi ích cho cả đôi bên khi thi đấu với một đội hình mà không có một trung phong thực thụ. Tuy nhiên, ở trận đấu này, Liverpol là đội đã tạo ra được sự vượt trội hơn ở tuyến giữa, khai thác tốt hơn khoảng không giữa các tuyến, đồng thời vẫn duy trì được sự chặt chẽ của đội hình khi không có bóng.

Trận đấu tiếp theo của Liverpool sẽ diễn ra vào rạng sáng mai trước Newcastle United - một đội bóng có khả năng kiểm soát khu trung tuyến tốt nhưng thi thoảng lại để lộ khoảng trống giữa các tuyến do sự linh hoạt của bộ ba tiền vệ. Ngoài ra, Newcastle cũng có các trung vệ mạnh về thể chất và giỏi trong việc chống bóng bổng nên việc sử dụng một trung phong cắm có thể sẽ không mang lại hiệu quả. Vì vậy, một hệ thống không có tiền đạo thực thục có thể tiếp tục là lựa chọn hợp lý cho Arne Slot.

Nhìn nhận thực tế, Erling Haaland vẫn là một cỗ máy ghi bàn đáng sợ tại Premier League trong vài mùa giải vừa qua. Tuy nhiên, chúng ta vẫn chưa có những bằng chứng và thống kê rõ ràng về việc một đội bóng lớn như Man City sẽ chơi tốt hơn khi có sự hiện diện của một trung phong cắm thực thụ.

Theo Michael Cox (NY Times)

Van Dijk & Konate: Nền tảng cho bức tường không thể xuyên thủng của Liverpool
Một dòng trạng thái “Locked In” trên Instagram của Van Dijk kèm tấm ảnh chụp chung với Ibrahima Konate đã gói gọn hoàn hảo màn trình diễn của bộ đôi này trước Man City tại Etihad.